Zevki Kadın Sıbyan Mektebi, Fındıklı’da, Meclis-i Mebusan Caddesi üzerinde, Mimar Sinan Üniversitesi’nin bahçesinde yer alır. Yapı, III.Osman’ın zevcesi Zevki Kadın’ın hayratı olup, 1755 yılında inşaa edilmiştir.

Mart 1913’de tutulan bir rapora göre; o tarihlerde mektebin muallim-i evveli, vakıftan 80 kuruş aylık alan Hafız Halid Efendi’dir. İkinci muallimi ise İsmail Efendi’dir. Bu dönemde kız ve erkeklerden oluşan mektebin 40 öğrencisi vardır. Ayrıca raporda, 1912 yılında mektebin bir tamirattan geçirildiği fakat henüz istenilen hale gelmediği belirtilmiştir.

Barok üslubun sıbyan mektepleri mimarisi üzerindeki etkisi, Zevki Kadın Sıbyan Mektebi’nde belirgin şekilde görülmektedir. Fevkani  ve iki katlı olarak yapılan mektebin, duvarları bir sıra kesme taş, üç sıra tuğla ile örülmüştür. Binanın asıl giriş kapısı, bugün caddeye bakan kuzey cephesindedir. İki kanatlı ve mermer söveli bu ahşap kapının üzerinde, yuvarlak bir kemer ve onun içinde de bir aydınlık penceresi bulunmaktadır. Ayrıca kapının üzerinde  1755 tarihli inşaa kitabeside yer alır. Celi sülüs yazının en güzel örneklerinden biri olan ve 18 mısradan oluşan bu uzun kitabenin tarihinin geçtiği beyit şöyledir:

Zevki Kadın’ın saatini makbul ide irad/Etfal içün ihlasıyla yapıldı bu mekteb(1169/1755)

Binanın ön cephesinin(kuzey) ikinci katına, ait altlı üstlü dörder pencere açılmıştır. Bu pencerelerden alttakiler demir şebekelidir. Aaydınlık penceresi  olarak yapılan üsttekiler ise alçı şebekelidir. Pencerelerin üzerinde tuğladan yapılmış, basık sivri kemerler vardır. Kemer boşluklarında ise yine tuğladan yapılmış rozetler yer alır. Yapının bu cephesinde bulunan en önemli öğe; banisi ile aynı adı taşıyan muhteşem barok çeşmedir.(Zevki Kadın Çeşmesi)

Binanın doğu tarafındaki yan cephesinde, altlı üstlü birer pencere yer alır. Batı yönündeki cephede ise ön cephedeki pencerelerle aynı özelliklere ve karaktere sahip , altlı üstlü dörder pencere vardır. Ayrıca zemin katı seviyesinde demir şebekeli küçük bir de pencere daha görülür. Bu cephede bulunan  ahşaptan tek kanatlı ve camlı kapı, günümüzde binaya giriş çıkışı sağlayan tek kapıdır.

Yapının bugünkü giriş kapısı da, eski giriş kapısı da dar bir koridora açılmaktadır. Fevkani salonun bulunduğu esas mekana dar bir mermer merdivenden çıkılır. İkinci katta da dar bir koridor ve aynalı tonozlo örtülü bir derslik vardır. Dersliğin mermer sütun ile ayrılan bir bölmesi bulunmaktadır. Bu odada, barok kıvrımlarla biçimlendirilmiş davlumbazlı ocak oldukça ilgi çekicidir.

Encümen Arşivi’ndeki 316 numaralı dosyada binanın 1939 yılında Güzel Sanatlar Akademisi’nin kullanımında olduğu yazılıdır. 1990’lı yıllarda Anıtlar yüksek Kurulu’na tahsis edilse de, daha sonra gene MSÜ’ye bırakılmıştır. Günümüzde yapı, Mimar Sinan Üniversitesi Meslek Yüksekokulu’nun derslik ve idari birimi olarak kullanılmaktadır.

Kaynakça:

Kargı Haluk, “Zevki Kadın Sıbyan Mektebi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul1994, c.7, s.549

Mustafa Göleç,Fatih Güldal,İstanbul’un 100 Mektebi ve Medresesi Serisi 50, İstanbul2012, s.64,65

İstanbulkulturenvanteri.gov.tr