Mihrişah Valide Sultan Sebili ve Çeşmesi, Eyüp’de (http://www.degisti.com/index.php/archives/16975) Bostan İskelesi Sokağında yer alır. Mihrişah Valide Sultan’ın inşaa ettirdiği külliyenin yapılarından olan sebil ve çeşme 1794 tarihlidir. Yapımına devrin baş mimarı Mimar Nurullah Efendi tarafından 1792’de başlanan külliye, Mimar Kethüdası Arif Ağa tarafından 1796 yılında tamamlanmıştır. Bina emini Anadolu kazaskerlerinden Kavafzade Mehmet Emin Efendi’dir. İki ayrı avluyu çeviren binalardan meydana gelen külliye, III. Selim döneminin karakteristik ilk eseridir.

Mihrişah Valide Sultan, III.Mustafa Han’ın (1757–1774) baş kadını, III.Selim’in (1789–1807)ise annesidir. Aslen Fransız olup, gerçek adı Janet’dir. Birçok hayır eseri yaptırmıştır. Halıcıoğlu’ndaki Mihrişah Sultan Camii, Eyüp’teki külliyesi ve İstanbul’un çeşitli yerlerinde yaptırdığı çeşmeler bunların başında gelir. Dokuz adet de vakfiyesi bulunmaktadır. Eyüp Camii’ne (http://www.degisti.com/index.php/archives/6896 ) 500 eserden oluşan bir de kütüphane vakfetmiştir.

İmaretin bitişiğindeki cephe üzerinde yer alan sebil, beş şebekeli, geniş saçaklı, kubbeli bir yapıdır. Barok üslubun abidevi örneklerinden biri olan sebilde, altta pilastrlar arasında her yüzey kare formlu kartuşlarla dolgulanmıştır. Cephelerde ikisi pembe, biri mermer olan üçlü demet sütunları birbirine bağlayan akant yapraklı, “S” ve”C” profilli kemerler arasında, bitkisel bezemeli dökme demir şebekelere sahip beş pencere yer alır. Şebekeler 0.85 m eninde 2.50 m. yüksekliğindedir. Pencerelerin üzerinde yine pilastrlarla bölümlenmiş yüzeyler, bu defa birbirinden profilli bir kornişle ayrılmış olup iki kat şeklinde devam etmektedir. Bunlardan ilki, “S” ve “C” kıvrımlı kemerler ve akant yaprakları ile meydana getirilen kartuşlara sahiptir. En üsttekinde tekrarlanan benzer kartuşlar, her pencerenin üzerindeki dörder mısralık kitabeyi çevreler. Yesari Mehmet Esat’ın hattı olan kitabenin yazarı Galata Mevlevihanesi postnişinlerinden Şeyh Galip’dir.

Tam okunamayan kitabenin tarih mısrası şöyledir:

Ashâba zemzem hem sebîlayn-ı safâ-yi Mihrişah”(1210)

 Sebilin içinde sağda, yalaklı küçük bir çeşme vardır. Ayrıca yanlarda, sebille aynı üsluba sahip, birbirinin eşi olan iki çeşme daha bulunur. Çeşmeler, iki yandan köşeli pilastrlardan oluşan yüksek kaideler üzerine oturan, helozonik kıvrımlı, akant yaprak başlıklı, yarım daire kesitli sütunlarla sınırlanmıştır. İçte iki pembe sütunce üzerinde pilastrlı kitabeli, “C” ve “S” formlu bir tepelik yer alır. Ayna kısımlarını “S” profilli kemerlere sahip dikdörtgen kartuşlar dolgulamaktadır.

Kaynakça:

Gülbin Gültekin, “Mihrişah Valide Sultan Külliyesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1994, c. V, s.459.

suvakfi.org