Fatih Sultan Mehmet Köprüsü

Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, Asya ve Avrupa kıtalarını İstanbul Boğazı’nda(http://www.degisti.com/index.php/archives/511) birbirine bağlayan ikinci köprüdür. Köprü, Anadolu yakasındaki Kavacık ile Avrupa yakasındaki Hisarüstü mevkilerini birleştirir. Boğaziçi Köprüsü’nün(http://www.degisti.com/index.php/archives/4219) beş kilometre kuzeyindedir.

Yapımına 4 Aralık 1985’de başlanan ve 3 Temmuz 1988’de tamamlanan köprü, dünyanın en büyük çelik asma köprüleri içinde 14. sırada yer alır. Köprünün yapımı, İmpregilo (İtalya), Sezai Türkeş-Fevzi Akkaya(Türkiye), İshikaçajima Haima, Mitsubishi ve Nippon Kokan (Japonya) firmalarının meydana getirdiği konsorsiyum tarafından gerçekleştirilmiştir. Kınalı-Sakarya Karayolu kapsamında bulunan Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nün yapımı için 122 milyon dolar harcanmıştır. İki ayağı arasındaki uzaklığı 1090 m olan Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, deniz seviyesinden 64 m yüksekliktedir. Kulelerinin zemin seviyesinden yüksekliği 110 m,ankraj blokları arasındaki uzunluğu 1.510 m, genişliği 39,4 m’dir. Köprü; Anadolu Yakasında Kanlıca-Çamlıca, Gebze-Sakarya güzergahı ile Avrupa yakasında Hisarüstü Kağıthane, Alibeyköy, Küçükköy ve Mahmutbey’den geçip E-5 karayoluna bağlanan güzergah üzerinde bulunur.

Boğaz’ın Anadolu yakası ile Avrupa yakasını birbirine bağlamak için ilk teşebbüs, M.Ö. 513 yılında Pers Hükümdarı Dara tarafından gerçekleştirilmiştir. Dara, seksen bin askerini Anadolu yakasından Avrupa yakasına geçirmek için bugünkü Anadolu Hisarı (http://www.degisti.com/index.php/archives/139) ile Rumeli Hisarı’nın (http://www.degisti.com/index.php/archives/644) bulunduğu yer arasında gemilerini yanyana dizdirerek, bir köprü oluşturmuştur. İkinci Abdülhamit de Boğaz’da bir köprü yaptırmayı tasarlamış fakat siyasi hadiseler sonuncunda tahttan indirilmesi sebebiyle bu proje hayata geçirilememiştir.

Uzun süre, Boğaz’ın iki yakası arasındaki ulaşım feribotlarla sağlanmıştır. Ancak zamanla trafik yükünün artması, köprü yapılmasını zorunlu hale getirmiştir. 20 Şubat 1970’de temeli atılan Boğaziçi Köprüsü (http://www.degisti.com/index.php/archives/4219)30 Ekim 1973’de trafiğe açılmıştır.

İstanbul’un sürekli artan nüfusuna ve doğal olarak artan araç sayısına bağlı olarak ikinci bir köprünün yapımına karar verilmiş, 4 Aralık 1985’de Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nün temeli atılmıştır. Köprü iki buçuk yıl gibi kısa bir sürede bitirilerek, 3 Temmuz 1988’de vaktin başbakanı Turgut Özal tarafından hizmete açılmış ve köprüden geçen ilk vasıta, Özal’ın resmi otomobili olmuştur.

Fatih Sultan Mehmet Köprüsü projesinin temel özellikleri, taşıyıcı kule temellerinin boğazın 2 yakasındaki yamaçlara oturması, kulelerin tabliye mesnet düzeyinden başlaması ve tabliyesinin boğaziçi köprüsü’ndeki gibi ortotropik, berkitmeli panellerden meydana gelen aerodinamik enkesitli kapalı kutu şeklinde olmasıdır.

Köprünün her iki ucunda taşıyıcı ana kablolarına gelen çekme kuvvetleri, kayazemine aktaran 50 x60 m boyutunda ve 35 m derinlikte masif betonarme birer ankraj bloğuna aktarılır. Ankraj bloklarının içinde kabloların tesbit edildiği birer oda bulunmaktadır. Köprü kule temelleri 14 x 18 m ebadında ve ortalama 6 m yüksekliğindedir. Temeller üzerinde 14 m yükseklikte betonarme mesnetler yer alır. Çelik kuleler, 5 m kadar bu mesnetlerin içinde tutturulmuştur. Köprünün ana bloklarına dayanak teşkil eden çelik kuleler, 102 m yükseklikte olup, sekiz kademe halinde monte edilmiştir. Kulenin boyutları, tabanda 5 x 4 m olup, tepede 3 x 4 metredir. Her kulenin içinde bakım işlerinde kullanmak için birer asansör yer almaktadır.

Kutu kesitli tabliye 33, 80 m genişliğinde ve 3 m yüksekliğinde olup, her iki yanında konsol olarak dışarıya taşan 2, 80 m eninde birer yaya yolu vardır. 4 gidiş dörtte geliş olmak üzere toplam sekiz şeritli tabliyenin aerodinamik biçimi rüzgar yükünü azaltmaktadır. Tabliye 62 üniteden oluşur. Ağırlıkları 115-230 ton arasında değişmekte olan tabliye üniteleri, denizden palangalar ile yukarı çekilerek yerlerine yerleştirilmiştir.

Boğaziçi Köprüsü’nden farklı olarak, FSM’nin askı kabloları dikey olarak düzenlenmiştir. Her ana kablo 32 adet halat grubu ile dört adet ek gergi halatından meydana gelmiştir. Her halatda 504 adet, ek halatlarda 288 adet çelik tel bulunmaktadır. Teller, galvanizli yüksek dirençli çeliktir. Askı halatlarının çapı 76 mm, kopma mukavemeti ise 370 tondur. Kulelerde kullanılan çelik 7000 ton, tabiyede kullanılan çelik 13.600 ton, ana kablo ve askılarda kullanılan çelik ise 9500 tondur.

Toplam genişliği 39,40 m olan köprünün,her iki yönde ikişer şeridi ağır vasıta trafiğe, iki şeridi hafif vasıtalara ayrılmıştır. Ayrıca 30,5 m aralıkla hareket eden, 136 ton ağırlıkta tanklar, 154 ton ağırlıkta treylerler ve 180 ton ağırlıkta tek vasıtalar geçebilir. Avrupa yakasından girişinde 16 gişe bulunan köprü, saatte 7500 aracın geçişine uygundur.

Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, Edirne-Ankara arasındaki Trans European Motorway(Tem)’ in bir parçasıdır.