Sultan II.Mahmut Türbesi, Çemberlitaş’da Divanyolu Caddesi üzerinde yer alır.  1839’da Sultan Abdülmecit, Ebniye-i Hümayun kalfalarından mimar Ohannes ve Boğos Dadyan kardeşlere, babası II.Mahmut için bu türbeyi yaptırtmıştır. İnşaa için kullanılan arazi, II. Mahmut’un çok sevdiği kızkardeşi Esma Sultan tarafından tahsis edilmiştir.

1840 ‘da tamamlanan Sultan II. Mahmut Türbesi, çevresinde büyük bir alanı kaplayan, adeta bir Osmanlı anıtsal mezarlığı görünümündedir.Sebil, muvakkithane ve hazireden meydana gelmiş olan türbenin, bina emini Bekir Abdülhalim Efend’dir.

Divanyolu Caddesine bakan cephede, Çemberlitaş yönündeki köşede yer alan türbe, sekizgen planlıdır. Türbenin ön bölümü cadde üzerine taşmış ve buraya birkaç basamak merdiven yerleştirilmiştir. Yapının Sultanahmet yönündeki köşesine de, bir çeşme yerleştirilmiş, böylece yuvarlak pencereli mezarlığın duvarlarında bir kenarda türbe, diğer kenarda da çeşme ve her ikisi arasındaki sebil ve giriş kapısı ile bir bütünlük sağlanmıştır.

 Beyaz mermer kaplı sebil, dört sütun üzerine oturan kubbe ile örtülmüştür. Kubbenin içerisi dilimlere bölünmüş ve her bir dilimin içerisine çiçek demetlerinden oluşan alçı kompozisyonlar işlenmiştir.Sebilin iki yanındaki odalara avludan girilmektedir.Mezarlık alanına giriş, anıtsal bir kapı görünümündedir. Türbe, kapılar ve sebil araları birbirlerine eşit uzunlukta dörder, yuvarlak şebekeli pencerelidir. Sebilin her iki yanındaki pencereler, arkadaki başka bir mekana da bağlı olduklarından, madeni şebekelerin arkasına ayrıca ahşap aksam yerleştirilmiştir.  Türbedeki kitabeleri Hattat Mehmet Haşim Efendi yazmıştır. Yapının dış avlu kapısı üzerindeki kitabe de, Yesarizade Mustafa İzzet Efendi’ye aittir.

Ampir üslupta inşaa edilmiş türbenin, yan yüzeyleri kenarlarından biraz içeriye çekilmiş ve saçak altına kadar uzanan plasterlerle hareketlendirilmiştir. Plasterler arasındaki yüzeylere yarım daire kemerli pencereler ve bunların üzerine, içleri boş kartuşlar yerleştirilmiştir. Pencere kemerlerinin üzengi hizasında bir silme, türbeyi çepeçevre kuşatmakta, sonra da uzun cephenin pencereli duvarlarının üst bitimine bağlanmaktadır. Bu silmelerin türbe plasterleri üzerlerine rastlayan bölümlerine de palmetli bir friz yerleştirilmiştir. Ayrıca saçak altındaki yüzeylere, çifter kılıçlı birer kalkan kabartmasına da yer verilmiştir. Bu kalkanların bitiminde meşale şekilleri görülmektedir. Bütünüyle mermer kaplı olan cephenin tasarım ve uygulama düzeni, madeni parmaklıklarda ve sebilim alemlerinde de görülmektedir.

17m. çapında bir kubbe ile örtülü olan türbenin,içerisinde 18 sanduka vardır.Sultan II.Mahmut,Sultan Abdülaziz ve Sultan II.Abdülhamit’e ait olan sandukalar,madeni ve sedef şebekeler içerisine alınmıştır. BunlardanSultan II. Mahmut’un madeni sanduka şebekesi daha özenle yapılmıştır. Türbe’ye girişteki uzun koridorun sol tarafındaki oda, Nevfidan Türbesi olarak adlandırılır. Ayna tonozla örtülü olan bu odanın tavanında, alçı kabartmalarla saksıda çiçek demetleri ve çelenkler tasvir edilmiştir.

Asıl türbe içerisinde gömülü olan  üç Osmanlı padişahının eşlerine ve çocuklarına ait sandukalar burada bulunmaktadır. Kendi içinde ikiye bölünmüş olan girişin sağındaki odanın, türbe ziyaretine gelen sultanların dinlenme yeri olduğu düşünülmektedir. Beyaz rengin hakim olduğu türbe nin içerisinde, kubbe içerisinde alçı kasetli dekorasyon dikkati çekmektedir. Siyah zemin üzerine altın yaldızlı Hud Suresinden ayetlerin olduğu bir kuşak yapıyı dolanmaktadır.

Bunun yanı sıra kapı üzerindeki kitabede, Rahman Suresi’nden ayetler, kubbe kasnağı çevresinde Lafz-ı Celâl, İsm-i Nebi, Cihar-ı Yar-ı Güzin, Hasan ve Hüseyin isimleri madalyonlar içinde yazılmıştır.Türbenin içerisi rahleler, Kuran-ı Kerim, Şifa-i Şerifler, Ecza-i Şerifler, çeşitli levhalar, beratlar, Sultan II. Mahmud’un tuğralı Kâbe örtüsü, ipek seccadeler, halılar, İran şalları, şamdanlar, avizeler ile bezenmiştir. Bunlardan kubbeye asılı kristal avize İngiltere Kraliçesi Viktorya tarafından gönderilmiştir. Kapının iki yanındaki altın yaldızlı duvar saatleri de, Fransa İmparatoru III. Napolyon’un hediyesidir.

Türbe, Türbeler Müdürlüğü’nün yönetiminde olup, içerisindeki eşyaların büyük bir kısmı envanterlenerek Türbeler Müdürlüğü deposuna kaldırılmıştır.

Sultan II. Mahmut Türbesi’nin yanındaki avlu,1861 yılından sonra hazireye dönüştürülmüştür. Mezarların çoğu 1840–1920 tarihleri arasında görev yapmış önemli devlet adamları, yazarlar ve şairlere aittir. Burada, son dönem Osmanlı taş işçiliğini yansıtan, hat ve tarih yönünden önemli, 150’ye yakın  mermer lahit ve mezar taşı bulunmaktadır. Ahmet Fethi Paşa, Süreyya Paşa, Damat Hasan Hüsnü Paşa, Sadullah Paşa, Sait Halim Paşa, Şevknihal Kadın, Revnak Kadın, Ferahnuma Kadın, Talha Ağa, Hasan Fehmi Bey, Ahmet Samim, Muallim Naci ve Ziya Gökalp, burada gömülü olan isimlerden bazılarıdır.