Hadım İbrahim Paşa Külliyesi Camii (Silivrikapı)

Tarihimizde bir başka mimar daha yoktur ki onun kadar çok ve güzel eserler versin. Büyük usta Mimar Sinan’ın Silivrikapı Cambazhane mahallesinde yer alan ve Silivrikapı Caddesi boyunca uzanan Hadım İbrahim Paşa Camii’de bu eserlerden biridir yalnızca.

1551 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın vezirlerinden lakabı gibi “hadım” olan İbrahim Paşa tarafından yaptırılan cami, bir külliyenin etrafına inşa edilmiş aslında. Geniş bir dış avlu içindeki külliye binalarından, günümüzde mermer ve üstü açık İbrahim Paşa Türbesi, camiin solundaki hamamın ve mektebin bazı kısımları ve sivri kemerli çeşme kalmış geriye, camii ile birlikte.

Ezanın vaktine pek bir ehemmiyet gösteren İbrahim Paşa o dönemlerde sırf bu iş için bir ev vakfetmiş, içine kum saatleri koydurmuş ve bu saatleri özel makaralarla hareket ettiren bir kişinin de evde devamlı bulunmasını sağlamış. Ezan vakti gelince dikili direklere vurularak müezzin haberdar edilip ezanın zamanında okunması sağlanırmış.

Caminin etrafını çevreleyen avlu muntazam kesme taşlarla yapılmış olup üç giriş kapısı bulunmakta. Silivrikapı Caddesine açılan sol kapı üstünde girift bir sülüs ile halinde şu kitabe bulunur:

Yaptı İbrahim Paşa bu mualla camii

Yümünle sali sürür encamda

Kılarla icma-i ümmet taki beş vakit eda

Kıluben tahmidü tebihi sabahü şamda

Kadiyi Dai dedi itmamının tarihini

E oldu izazile bu mabed şeref eyyamda.

Avlu kapısından içeri girdiğimizde tamir görmüş sekizgen, mermer sütunlu şadırvanı görürüz. Caminin minaresi de 1648 ve 1753 depremlerinde hasara uğramış bir kısmı yıkılıp duvarları çatlamış ve cami ile birlikte 1763 -1764 ‘de tamir görmüş. 1933 ve 1934 yıllarında da esaslı bir tamir geçiren cami 2007’de de bir bakım ve onarımdan geçirilmiş.

Cami bizleri mermer sütunlar üzerine beş kubbeli son cemaat yeri ile karşılarken ortadaki kubbenin daha yüksek ve yivli olduğu çeker dikkatimizi. İki taraftan hafifçe taşan son cemaat revakının batı köşesinde minare, doğu köşesinde küçük bir mekan yer alır. Bugün alüminyum çerçeve ile kapatılan bu bölümün sol tarafı kız kuran kursu, sağ tarafı ise kadınlar mahfili olarak kullanılmakta.

Caminin cümle kapısı çift kanatlı olup oyma ve sedef işçiliğini kemik ve fildişi ile yapılan hendesi şekil ve çiçekli süslemelerin en güzel örneklerinden birini sunar bizlere. Kapının sağ kanadının üstünde sülüs ile “Allahumeftahli ebvâbe rahmetike” sol kanadında ise “Allahumme inni es’eluke min fadlike” yazıları bulunur.

Böylesi güzel kapıdan geçerek içeri girdiğimizde kare planlı, istiridye biçiminde yivlenmiş tromplarla tek kubbeli, yanlara ve girişe doğru derin dikdörtgen nişlerle genişletilmiş ana mekan karşılar bizi. Kubbe kasnağında 16 pencere görürüz. Kubbenin ortasında da daire içerisinde sülüs hat ile “Fatiha Suresi” yazmakta. Kapı ve pencere söveleri mermerden olan cami 38 pencere ile aydınlatılmakta.

Caminin mihrap, minber ve müezzin mahfili mermerden. Mihrabın üzerindeki yarım daire, nakışlı ve tamamen çinilerle süslü. Minber ve minber korkuluğu da mermer işçiliğinin eşi bulunmaz şaheserleri arasında hiç kuşkusuz. Minber kürsüsü ise ahşaptan.

İnce işçilik yapının tüm ayrıntılarında gösterir kendini; gerek çini gerek kalem işi süsleme detayları dönemin en iyi örneklerinden olup plan şeması ile de sekiz dayanaklı camilerin öncüsü olan İbrahim Paşa’nın bu güzel camiini görmek isterseniz Kocamustafapaşa son duraktan yürüyerek veya Yedikule’den sonra İstanbul surlarının batısındaki ikinci kapı olan Silivrikapı’dan geçerek ulaşabilirsiniz.

Yazar: Ayfer İlter