Mehmet Emin Ağa Çeşmesi ve Sebili, Bezmialem Valide Sultan Camii(Dolmabahçe Camii)’nin (http://www.degisti.com/index.php/archives/7497 )karşı köşesinde yer alır. Çeşme ve sebil 1741 yılında Sultan I.Mahmut dönemi Sipahi Ağalarından Mehmet Emin Ağa tarafından yaptırılmıştır. Bazı kaynaklarda  “Sipahi Ağası Mehmet Emin Ağa Çeşmesi” olarak da geçer.

Eser, sebilhane, çeşme, dükkan, mektep ve hazireden müteşekkildir.Günümüze sadece sebil, çeşme ve haziresi ulaşabilmiştir. Mehmet Emin Ağa adına oğlu Tersane Emini Hüseyin Ağa tarafından 1756 yılında yaptırılan mektep, 1955-1959 yıllarındaki yol açma çalışmaları sırasında yıktırılmıştır. Haziresinde Emin Ağa ve ailesi mefdundur.

Eserde görülen Korentiyen takliti sütun başlıkları, deniz kabukları, kemer bileşimlerindeki topuz kabartmalar, 18.yüzyılın ilk yarısında etkili olan Türk rokokosunu yansıtır.

Bir tarafında hazireye açılan bir kapı diğer tarafında ise bir çeşmenin yer aldığı sebil, ana kütleden dışarı taşkındır. Beş açıklıklı sebil dairesel formdadır. Altta dışbükey etek kısımları ile aralarda sütun kaideleri yer alır. Onun üstünde, birbirinden ince, mermer sütunlarla ayrılmış dışbükey demir şebekeli açıklıklar görülür. Sütun başlıkları, çift sıra kenger yapraklıdır. Ayrıca sütun başlıkları arasında dekoratif amaçlı “s” ve “c” kıvrımlı kemerler ve bu kemerler içinde ajurlu öğelere yer verilmiştir.

En üst hatta, alttaki düzenlemenin dikeyde sürdürüldüğü sağır bir düzenleme yer alır. Sütunlar üzerindeki pilastrlar, çeşmenin saçağını taşımak üzere genişletilmiştir. Pilastrlar arası dekoratif öğelerle tezyin edilmiştir.  Sebilin geniş mermer saçağı ve üstü kurşun kaplı sivri bir kubbesi vardır.

Çeşme, iki ince sütunun taşıdığı oymalı bir kemer ile oymalı büyük bir ayna taşından oluşmaktadır. Kemerin üstünde kitabe, onun üstünde renkli mermerden bir kare içinde, yuvarlak boş bir madalyon, daha yukarısında ise “ Bismillâhirrahmanirrahim-Ve minel mai külli şey’in hay” yazısı yer alır.

Mehmet Emin Ağa Çeşmesi ve Sebili üzerindeki “celi” yazılar, Osmanlı hat sanatının en güzel örneklerindendir.

Çeşmenin kitabesi şöyledir:

“ Zâbit-i cünd-i sipah tâif-i bet-ilâh”

“ Umde-i sahâb-ı cah ya’ni Mehemmed Emîn”

“ İtdi yerinde eser nâil-i ecr eyleyüb”

“ Eyleye sa’yin Hüdâ hüsn-i kabûle karîn”

“ Şâkir okur teşnegân su gibi târihini”

“ Çeşme-i ayn-ül-hayat yapdı Mehemmed Emîn”

       (1154)

Sebilin  “Cenab-ı sahib-i hayrat emin Mehmed Ağa” satırı ile başlayıp, “Bi-hakk-ı cah-ı Muhammed emin ola me’cur. 1154” ile biten kitabesi ise yirmi beyitten oluşmaktadır. Kapının üzerindeki altı beyit kitabede ise su ve su içenlerden bahsetmektedir. Hazirenin üzerinde ise 4 halifenin isimleri yazılıdır: Ebubekir, Ömer, Osman, Ali.

Yapı zamanla harap hale gelince, 1937 yılı İktisat Kongresi’nde alınan karar gereğince onarılmıştır. 1957 yılındaki yol yapım çalışmaları nedeniyle biraz daha geriye çekilmiş;bu sırada mektebi, sebili, dükkanı hatta haziresi de yıkılmıştır. 1964 yılında, sebil ile müştemilat yeniden yapılmış ama bu uygulamalar sonunda yapı bir çok özelliğini yitirmiştir. 1999 yılı başında, yanındaki çayhane kiracıları tarafından temizlenen eser, 2007’de Alkor Yapı İnşaat tarafından gerçekleştirilen resterosyon sonunda bugünkü görünümüne kavuşmuştur.

Linkler:

http://www.istanbul.com

Suvakfı.org