İsmail Özkahraman Mart 8, 2012 at 11:45 pm

ALTIN ÇAĞ MI YOKSA AKIL VE HAYAL Mİ?

Rembrandt ve Çağdaşları-Hollanda sanatının Altın Çağı başlıklı serginin hazırlıkları tam iki buçuk yıl sürmüş.Yapılan her başarılı işin, bir perde arkası vardır.Hollanda’daki Rijksmuseum’daki koleksiyonlardan gelen 110 parça eser, üçe bölünerek Türkiye’ye getirilmiş.Nedenini ben açıklıyorum:Uçağın başına birşey gelirse,tabloların hepsinin birden yokolmasını önlemek.Dahası,tablolar SSM’de ambalajları açılmadan bekletilmiş.Çünkü
ortamın sıcaklığı bu şekilde Hollanda’lı uzmanların istediği dereceye getirilmiş.Şunu da söylemeliyim ki,Rembrandt’ın en bilinen eserlerinden ‘Gece Bekçisi’ile ‘Anatomi Dersi’adlı tablolarının Rijksmuseum’dan çıkarılıp başka bir yere götürülmesi yasayla yasaklanmış.

Ortamın sıcaklığı gerçekten çok önemlidir.400 yıl önce Hollanda’da nasıl bir kültürel iklim vardı sorusunu iyi cevaplamak gerekir.Ortam çok müsaitti.Konuyu sadece Hollanda sanatının altın çağı olarak görmüyorum.Bence bizzat ülkenin kendisinin altın çağıydı yaşanan.

Sıcaklık uyumlu değilse,kültürel ortamda gerilme olur.Altın çağın 17.yüzyılın ilk yılında değil,1568’de başladığı kanısındayım.Çünkü kültürel çatışmanın,bağımsızlık yolunda ayaklanmaya dönüştüğü yıldır 1568.O yıl,Oranje Prensi Willem,Felemenk’in kuzeyinde yeralan 7 eyaletle birlikte,ülkenin İspanyol yönetimine başkaldırdı.1581 yılında ise bağımsızlık ilan edildi.

Aslında Habsbourg hanedanından olan İspanya Kralı II.Philippe(Felipe),İspanya’dan tüm katolik olmayanları uzaklaştıran Katolik Ferdinand gibi düşünüyordu.Ona göre iyi bir hristiyan olunacaksa,bu ancak Katolik olmakla mümkündü.Oysa ayaklanan 7 eyalet,artık Protestan/Kalvinist olmuşlardı.

Hollanda’lı kültür tarihçisi Johan Houzinga(1872-1945)şöyle diyor:”Aslında bu Altın Çağ ifadesinin hiçbir anlamı yoktur.Eğer bu refah dönemine bir ad vermek gerekirse ‘Odun ve Çelik’,Zift ve Katran,Renk ve Boya,Cesaret ve Sofuluk,Akıl ve Hayal’daha uygun olur.”

Aslında Huizinga mükemmel bir şekilde konuyu özetlemiştir.Altın Çağ denilince insanların aklına sadece güzel şeylerin yaşandığı,hiçbir sorunun olmadığı,güllük gülistanlık bir atmosfer geliyor.Oysa durum hiç de böyle değil.

Şu kadarını söyleyeyim ki,Hollanda Seksen Yıl Savaşları sonunda yani 1648’de Münster Anlaşmasıyla bağımsızlığını kazanarak siyaseten tanınır hale gelmiştir.

Dahası;ticari,ekonomik,bilimsel,sanatsal tüm gelişmelerini yaparken bir yandan da o dönemin üç büyükleri olan İngiltere,İspanya ve Fransa ile sürekli mücadele etmiş,didişmiş ve savaşmıştır.

Hem de,o zamanki iki milyonluk nüfusu ve 42000 KM2 lik yüzölçümüyle..Anlaşılmaktadır ki,ülkenin yüzölçümünün büyük olması o ülkeyi,her zaman büyük ülke yapmayabilir ama küçük görünümlü bir ülke adeta bir imparatorluk gibi(örneğin İngiltere)davranabilmektedir.Sanırım Hollanda,bu ikinci kategorideki ilk ve tek ülke konumundadır.

Büyüklüğü sağlayan ana kriterlerin başında bence kalifiye insan gücü gelmektedir.Daha o asırda,Hollanda’nın başka ülkelere oranla eğitim ve kültür seviyesi çok daha yüksektir.İtalyan tarihçi ve diplomat Francesco Guicciardini’ye göre Hollanda’da hemen hemen tüm köylüler okuma yazma bilmekteydi.Kuzey ve Güney(bugünki Belçika ve Lüksemburg)eyaletleri çatışması sonrasında sadece Katolik eyaletler olan Güney Eyaletlerinden değil,başta Portekiz ve İspanya’dan Yahudilerle, Fransa’dan da Huguenot denilen Kalvinistler kişi başına sadece sekiz florin ödeyerek Hollanda’ya göçettiler.

Bunlar arasında tüccarlar çoktu.Nitelikli ve maddi imkanları da iyi olan bu insanlar göç sonrası kültürel ve ekonomik gelişmenin mihenk taşı oldular.Bu göç dalgası Hollandalı yerel sanatçılara da yeni bir müşteri kitlesi kazandırdı.

Göçler plansız bir yerleşme ve doğal kaynakların yokedilmesiyle sonuçlanmadı.Çünkü planlı,akılcı ve standartları yüksek bir kentleşme ve modernleşme süreci başlatıldı.Nüfus yoğunluğu ise çok arttı.Amsterdam’ın nüfusu 1622 yılında yüzbinken asrın sonunda ikiyüzbine yükseldi.Özellikle Amsterdam ve Leiden’de kanal kenarlarına standardı yüksek ve burjuva sınıfına ait evler yapıldı.Bu evler için tüccar evinden çok,kraliyet sarayına benziyor diyenler bile olmuştur.

Özetle söylemem gerekirse,Hollanda Altın Çağı’nın kapitalist anlayışla çalışan özgürlükçü,inançlara ve farklılıklara saygılı,akla ve bilime sırt çevirmeyen,sömürgeci amaçlarla dünyanın dört bucağına gidebilecek bir donanmaya ve örgütlü(şirket,banka,borsa vb)bir yapılanmaya dayalı modern bir kalkınma hamlesi olduğu kanısındayım.Bu yeni sistemin içinde asillerin yerini de tüccar sınıfı almıştır.Tüccar sınıfında olanlar artık evlilikler yoluyla aristokratlarla akraba olmaya bile başlamışlardır.Ancak Hollanda’nın hemen her alanı kaplayan böylesine bir gelişmeyi tüm soayal kesimlerin ”el,ağız ve yürek’birliğiyle sağladığı açıktır.

Kalkınmanın değişik sanatlara yansımalarına gelince…Bu konuda öncelikle ve özellikle resim sanatından sözetmemiz gerekir.Diğer Avrupa ülkelerinden farklı olarak sağlanan büyük boyutlu gelişmeden tüccarlar ile girişimci ve kalabalık bir orta sınıf ve hatta zenginleşmiş köylüler pay almışlardır.Bunlar kazançlarıyla bir yandan ekonomik,sosyal ve kültürel gelişmeye katkıda bulunurken, diğer yandan da sanatçıların yaşam standartlarının yükselmesini ve sayılarının artmasını sağlamışlardır.

Bu sınıflardakilerde sosyal statülerini sanat yoluyla belirtme amacıyla gerek bireysel ve gerekse gruplar halinde portreler yaptırmak yerleşik bir davranış biçimi haline gelmişti.

Aslında resim sanatının 16.yüzyılda da hatırı sayılır bir yeri vardı.Şöyleki,Anvers(Antwerpen)şehrinde 1560 yılında 78 kasap,169 fırıncı varken resim ve grafik sanatlar konusunda çalışan 300’den fazla yetkin sanatçı mevcuttu.

Altın Çağda,her yıl 70000 yeni tablo pazarda yerini alıyordu.SSM sitesinde, bu dönemde 1000’den fazla ve aralarında dünyaca ünlü ressamlarında bulunduğu bir ressam kitlesi yetiştiğinden sözediliyor.Bir kaynakda ise 1568-1648 arasındaki 80 yılı kapsayan dönemde 6 milyondan fazla tablo yapıldığı belirtiliyor.

Söz bu noktaya gelmişken,sergideki bir tabloyu ele almak istiyorum.Sergi alanına girişte bizi karşılayan büyük boyutlu tablo(190X200cm)ressam Abraham Van Den Tempel’e(1622-1672)aittir.Tempel portre ve hayvan resimleri yapıyordu.Tablo,’Amsterdam’lı Tüccar David Leuwe Ailesiyle Birlikte’adını taşımaktadır.Ailenin 5 çocuğu da tabloda yerini almıştır.Sergide edindiğim bilgiye göre,müzik konusunun çok belirgin bir biçimde tabloda yeralması sadece müziğe değil ailenin uyum içinde olduğuna da gönderme yapmaktadır.Ailenin çocuklarından ikisi enstrüman çalmaktadır.Enstrümanlardan birisi klavye diğeri ise viyolonselin öncüsü olan viola da gamba’dır.Bu tablo bende ressamın ve ailenin birbirini çok iyi tanıdığını ve Tempel’in müzik aletleri konusunda da yeterli bilgisi olduğu çağrışımını uyandırdı.Zira viola da gamba çalarken,yay avuçiçi yukarı bakacak şekilde tutulmaktadır.Tablonun büyüklüğü ise siparişi veren D.Leuwe’nin gelirinin çok iyi olduğuna dair somut bir kanıttır.

Sergide yeralan Johannes Vermeer’in ‘Aşk Mektubu’adını taşıyan görece olarak küçük tablosu ise,35 bilinen eseri olan ressamın neden bu kadar tanındığını anlatacak ölçüde olağanüstüdür.Tablo gerçekten Vermeer’in tasarladığı biçimde odanın içine yakından ve merakla bakıyormuşuz gibi bir duygu yaratıyor insanda.Hatta biran önce şu mektubu açsa da okusa bile diyoruz içimizden…’İnci Küpeli Kız’gibi gizemli tablosu olan Vermeer’in hizmetçisinin ise aynı adlı filmde hizmetçisini canlandıran Scarlett Johansson kadar güzel olup olmadığını bilmiyoruz.

Sergide 4 eseri bulunan ve tüm zamanların eniyi ressamları arasında yeralan Rembrandt için trajik hayatı ve kilisenin hışmına uğradığı için aslında üzüldüğümü söyleyeceğim.

Altın Çağ’ın resim sanatında yarattığı sonuçların en önemlilerinden birisi de yeni resim türleriyle birlikte ressamlarda uzmanlık alanları oluşturmasıdır.Örneğin manzara,natürmort,mimari,deniz,hayvan ressamlığı vb gibi.Bu durum sıradan veya her kesimden insanın resim satınaldığının bir göstergesidir ki,bu seviyeye 21.yüzyılda bile gelinebilmiş değildir.O devirde sokaklarda meyve,sebze satar gibi tablo satılabildiğini hatırlatmak isterim.

Bunların bir kısmı için nasıl yorum yapmalı bilemiyorum.Örneğin ressam Paulus Potter(1625-1654)önceleri hayvan resimleri yapmaktayken sonradan kendini sadece inek resimleriyle sınırlamış.Sadece Rijksmuseum’da değil Louvre Müzesi’nde de eserleri bulunuyor.

Son olarak Rijksmuseum’da da,yine Türkiye-Hollanda diplomatik ilişkilerinin 400.yılı münasebetiyle ‘Ottomania’adlı bir sergi açıldığını da belirtmek isterim.

Bu vesileyle degisti.com sitemizin tasarımını yenileyerek çok daha güzel bir görünüm kazandıran başta site yönetimi olmak üzere emeği geçen herkese,site yazarı ve üyesi olarak teşekkürlerimi sunarım.

İsmail ÖZKAHRAMAN

hasan rüzgar Ekim 12, 2014 at 1:46 pm

ben, hiç bir boya kullanmadan doğadaki taşları doğal renklerinde kırıp,eleyerek elde ettiğim malzeme ile tablolar ve her türlü resim yapıyorum.23 karma sergiye katıldım.yurt dışında 2 sergiye katıldım.6 defa kişisel sergi açtım.Arzum,dünyaca ünlü ve değerli olan sizin salonlarınızın birinde de bir sergi açmaktır.
Bu konudaki şartlarınızı bildirmenizi arzederim
ANKARA DA YAŞIYORUM TEL:0533 371 90