Kütüphane-i Umum-i Osmani, bugünkü adıyla Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Beyazıt Meydanı’nda(  http://www.degisti.com/index.php/archives/859 ), İstanbul Üniversitesi, Beyazıt Cami ve Sahaflar arasında yer alır. Beyazıt Devlet Kütüphanesi, ülkemizde devlet tarafından kurulan ilk kütüphane olma özelliğini taşımaktadır.

Kütüphanenin ilk binası, Beyazıt Külliyesi( http://www.degisti.com/index.php/archives/322 )imaretinin bir bölümüdür. Maarif-i Umumiye Nizamnamesinin 1869’da çıkarılmasından sonra İstanbul’da genel kapsamlı bir kütüphane kurulması için Sadrazam Sait Paşa ve Maarif Nazırı Mustafa Nuri Paşa, Beyazıt imaretini Maarif Nezareti’ne devredilmesini sağlamışlardır. İmaretin kütüphaneye dönüştürülmesi için 27 Eylül 1882’de başlayan çalışmalar,1884’de tamamlanmıştır. Sultan II. Abdülhamit de bu çalışmalara özel bütçesinden katkıda bulunmu,ş hatta kütüphanenin parkelerini Paris’den getirtmiştir. Bina, Kütüphane-i Umum-i Osmani adıyla 24 Haziran 1884’te hizmete açılmıştır.

Kütüphanenin ilk açılışındaki tören sırasında raflara bir takım “Naima Tarihi” konmuş, daha sonra da Beyazıt Camii’nden getirilen kitaplar, civardaki tekke ve zaviyelerden toplananlar, bağış yoluyla kütüphaneye gelenler ve satın alınanlarla içerik zenginleşmiştir. Kuruluşunun üçüncü yılında kitap sayısı 4164 ya ulaşan kütüphaneye, Balkan Savaşı (1912–1913) sırasında savaş bölgelerinden kaçırılan çok sayıda kitap getirilmiştir. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra kütüphane “Beyazıt Umumi Kütüphanesi” ismini almıştır. Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanunu’nun 1934’de yürürlüğe girmesinden sonra Türkiye’de yayınlanan her eserden bir nüshanın bu kütüphaneye gelmesi dolayısıyla, koleksiyon hızla büyümüş ve mekanda yer darlığı baş göstermiştir. Türkiye’deki uluslararası formlara göre ilk katalog çalışması da, 1939’da burada başlamış, yazar ve kitap isimlerine göre düzenlenen iki katalog 1944’de tamamlanmıştır. 1946’da yapı onarılmış ve kullanım alanı genişletilmiştir.

 1948 ve 1953 yıllarında iki ayrı Bakanlar Kurulu kanunu ile külliyenin diğer bölümleri de kütüphaneye verilmiş, 1961’de toplanan 7. Milli Eğitim Şurası’nda alınan karar uyarınca kütüphane “Beyazıt Devlet Kütüphanesi”  adını almıştır.

 Zamanla bu mekanlar da ihtiyacı karşılayamaz hale gelince, kütüphanenin bitişiğindeki eski “Dişçilik Mektebi” de kütüphaneye tahsis edilmiştir.  1979’da başlayana yenilenme çalışmaları 1988’de tamamlanmış ve kütüphane törenle yeniden hizmete açılmıştır.1205 metre kare üzerine üç katlı olarak planlanan bina, ortadan ikiye ayrılmış; bir kısmına idare ve okuma salonları yapılmış, diğer kısmına ise bir milyondan fazla kitabı alacak şekilde altı kat çelik konstrüksiyon depo inşaa edilmiştir.

Kütüphanede Kitap Okuma Salonundan ayrı olarak “Nadir Eserler”, “Gazete ve Dergi”, “Harita-Afiş”, “Para-Pul”, “Müzik Dinleme”, Video ve Film İzleme”, “Atatürk ve İnkılapları”, “Gazte Okuma” bölümleri bulunmaktadır. 1992 yılında kütüphanenin ikinci katına görme engelli okuyuculara hizmet vermek amacıyla özel bir bölüm açılmıştır. Ayrıca bir de lisan laboratuarı hizmete girmiştir. Beyazıt Kütüphanesi’nde, aynı anda 400 kişinin yararlanmasını sağlayan okuma salonunun yanı sıra, eğitici ve kültürel etkinliklere açık konferans salonu, cilt atölyesi, personel yemekhanesi, okuyucu kantini, fotokopi servisi, mikrofiş sistemi ile çağın kütüphanecilik alanındaki tüm yenilikler mevcuttur.

İçerisinde 600.000 civarında kitap, 11.000’i aşkın yazma, 25.000 kadar da süreli yayın bulunana kütüphaneden, yılda 40-50 bin civarında araştırmacı yararlanmaktadır.

Kaynakça:

Ümit Konya, İstanbul’un 100 Kütüphanesi, s.34-36

Beyazıt Kütüphanesi Web Sitesi