Şişli

Şişli, İstanbul’un, Avrupa yakasında yer alan ilçelerinden biridir.Kuzeyde Mecidiyeköy, kuzeydoğuda Fulya, doğuda Teşvikiye-Nişantaşı, güneyde Osmanbey, Pangaltı, batıda Feriköy, Bomonti ve kuzeybatıda Okmeydanı semtleriyle sınırlı olan Şişli, doğuda Beşiktaş, kuzeyde Sarıyer, batıda Eyüp ve Kağıthane, güneyde ise Beyoğlu ilçeleri ile komşudur.

Semtin adının nereden geldiğine dair farklı görüşler mevcuttur. Bunların içinde; şiş yapımıyla uğraşan ve şişçiler diye adlandırılan bir ailenin burada konağı olduğu,“Şişçilerin Konağı” ifadesinin zamanla “Şişlilerin Konağı” haline dönüştüğü ve Şişli isminin de buradan geldiği görüşü, en fazla kabul görenidir.

Şişli’nin tarihi, büyük ölçüde Beyoğlu’nun tarihine sıkı sıkıya bağlı kalmıştır. Beyoğlu nasıl Avrupai tarzda bir yerleşim olmuşsa, onun doğal bir uzantısı olarak gelişen Şişli de aynı özellikleri taşımış, Osmanlı İmparatorluğu’nun batılılaşma sürecine girişinin etkisiyle biçimlenmiş ve büyümüştür.

İstanbul’un Taksim’in kuzeyindeki bütün semtleri gibi Şişli de yeni bir yerleşimdir. İlçenin en eski mahallesi olan Tatavla(Kurtuluş)’ nın (http://www.degisti.com/index.php/archives/8135)16. yy’da kurulduğu ileri sürülür. 17. yy’da Taksim’ den Pangaltı’ ya doğru uzanan yolun iki yanında mezarlıklar; 18. yy’da Şişli ve Mecidiyeköy yörelerinde bağlar ve bostanlar yer alırdı. Balmumcu Çiftlik Hümayunu Şişli’ ye kadar uzanıyordu.

Abdülmecit döneminde (1839-1861) imparatorluğun sınır bölgelerindeki yurtlarından olan birçok göçmen İstanbul’a sığınmış; bunlardan bir bölümü Şişli’ nin hemen kuzeydoğusunda arpa tarlaları ve dutlukların bulunduğu alana yerleştirilmiştir. Bu kırsal yerleşim yerine padişahın adıyla Mecidiyeköy(http://www.degisti.com/index.php/archives/3288) denmiştir. 1870’de Beyoğlu yangınında evsiz kalan Levantenler ve gayrimüslimler Harbiye(http://www.degisti.com/index.php/archives/5104) çevresinde inşaa edilen kagir binalara taşınmışlardır. Matbaa-i Osmaniye’yi kuran Osman Bey de Harbiye ile Şişli arasında bir arazi satın alarak bu arazide konak yaptırmıştır, ki Osmanbey semtinin (http://www.degisti.com/index.php/archives/2500)adı bu konaktan gelir.

Şehrin kuzeye ve kuzeydoğuya, yani Şişli ve Nişantaşı–Teşvikiye’ye doğru yayılmasındaki iki önemli etken; 1870’de Beyoğlu’nun büyük bölümünü ortadan kaldıran yangın felaketi ve Tanzimat’la birlikte, yabancıların da şehrin istedikleri yerlerinde mülk edinmelerine olanak tanınmasıdır.

1881’den itibaren atlı tramvayın Taksim’den Pangaltı’ya ve biraz daha ileriye, bugünkü Şişli’nin ortalarına doğru gelmesiyle, bölgede yapılaşma hızlanmıştır. 1890’larda Şişli’de İstanbul’un ünlü yabancı zenginlerinin, Beyoğlu’ndan bu tarafa doğru kayan azınlıkların, Osmanlı paşalarının, yüksek memurların, devrin aydınlarının bahçeler içindeki tek tük konakları yanında; 1895’de Okmeydanı’na doğru Darülaceze(http://www.degisti.com/index.php/archives/3039), 1898’de de , difteriden ölen kızı Hafize Sultan için II. Abdülhamit’in yaptırdığı Etfal Hastanesi gibi sağlık kurumları da yer almaktadır.

20. yy.’ın başlarında, Şişli’nin özellikle Teşvikiye ve Nişantaşı semtleri, saraya mensup kişilerin ve yöneticilerin konakları ile doludur. Şişli semtinin hızla gelişmeye başlaması, 1913’de elektrikli tramvayın buraya uzanması ve Şişli’nin son durak olmasından sonradır. Halaskargazi Caddesi boyunca evlerin, konakların artması, ilk apartmanların belirmesi 1910-1920 dönemidir. Mustafa Kemal’in Aralık 1918’den Mayıs 1919’a kadar kaldığı ve bugün Atatürk Müzesi(İnkılap Müzesi) olarak korunan bina da, Şişli’de yer almaktadır.(http://www.degisti.com/index.php/archives/6648)

Cumhuriyet dönemi, Moltke Planı, Şişli’yi etkileyen ve ona Batı ölçülerine göre gelişme doğrultusu veren ilk plan olmuştur. Ataman Kliniği (1923), Maçka Palas( http://www.degisti.com/index.php/archives/6191), İtalyan Sefareti (1928), Amiral Bristol Hastanesi, Nişantaşı İngiliz Ortaokulu ile Şişli Terakki Lisesi (1938) binaları, dönemin yapılarından birkaçıdır.

Planlama çalışmaları, Cumhuriyetin ilk 25 yılı giderek artan bir yoğunlukta sürdürülmüştür. Avrupa’da moda olan ilk kentçilik akımlarının, bu dönemde oldukça etkili oldukları görülmektedir. Fransa’dan gelen Agache, Lambert, Prost ve Almanya’dan gelen Elgötz, Batı ölçülerinde kente yenilik getiren mimar, plancılardır. Bunlardan özellikle Prost’un hazırladığı planlar, İstanbul’a olduğu kadar Şişli İlçesine de önemli özellikler kazandımıştır. Prost planına uygun olarak geometrik dokulu yollar, ağaçlandırılmış bulvarlarla bitişik düzen yüksek yapılar ve Harbiye, Osmanbey, Nişantaşı ile Maçka’daki düzenlemeler bu dönemde gerçekleştirilmiştir.

1930-1940 arasında başta Halaskargazi caddesi olmak üzere Abide-i Hürriyet Caddesi’nin batısında kalan ve en ünlüleri Hanımefendi Sokağı, Perihan Sokağı, Sıracevizler Caddesi olan sokaklarda da, döneminin en lüks apartmanları bitişik nizamda inşaa edilmiştir. Ünlü “Lüküs Hayat” opereti, zengin ve modern yaşam özlemini dile getirirken “Şişli’de bir apartıman; yoksa eğer halin yaman” dizeleriyle dönemi belgeler.

Hilton Oteli, 1940-1950 arasında Şişli’de yükselen önemli yapılardan biridir. Bugün Şişli’nin merkezi sayılabilecek Şişli Camii de 1949 yılına ait bir yapıdır. (http://www.degisti.com/index.php/archives/6722) İstanbul 1950’li yıllarla birlikte hızlı ancak çarpık bir yapısal dönüşüm süreci yaşarken, Şişli’de bu dönüşümden etkilenmiştir. Bu süreçte sanayileşme ve kamulaştırma hareketleriyle İstanbul’un doğal ve tarihsel çevresi geri dönülmez biçimde değişmeye başlamıştır. 1950’de Prost’un danışmanlığında toplanan İmar Müşavirliği Heyeti’nin hazırladığı sanayi planı; Kağıthane, Bomanti ve Dolapdere’de örgütlü sanayi alanları planlanarak, yeni yerleşim birimlerinin doğmasına neden olmuştur. Özellikle kat mülkiyeti yasası, yeniden yapılanma sürecini hızlandırmış; 1-2 katlı eski yapıların yerini çok katlı apartmanlar almıştır. Bu gelişmelerin doğal sonucu olarak da Şişli, 1954’de İlçe olmuştur.

1955 yılında Levent’de yeni sanayi alanları oluşturulmuş, bu da Kağıthane ile Büyükdere Caddesi arasındaki alanın yoğunluk kazanmasına ve Kağıthane Vadisine inen yamaçlar üzerinde Gültepe, Çağlayan,Hürriyet gibi gecekondu mahallelerinin doğmasına neden olmuştur. 1960’larda emekli subaylar ve gazeteciler için yapılan sitelerle Esentepe ve Gayrettepe semtleri ortaya çıkmış, Mecidiyeköy’deki bahçeli evlerin yerini de, apartmanlar almaya başlamıştır.

Şişli semtinin seçkin bir yerleşim bölgesi olarak gelişmesi 1960 hatta 1970’lere kadar sürmüş, bu dönemden sonra ise semt, çevre semtlerle birlikte daha çok zengin çarşıların, pasajların, seçkin dükkanların, butiklerin, işyerlerinin, bankaların yer aldığı; ticaret, iş ve eğlence hayatının ağır bastığı bir kimliğe bürünmüştür.

1970’lerde oto tamirhanelerinin Dolapdere’den kaldırılması amacıyla Çeliktepe’nin kuzeyinde bir sanayi sitesi kurulmuş, daha sonra aynı bölgenin çevresinde Sanayi Mahallesi adlı yeni yerleşme oluşmuştur. 1980’lerde, Halaskargazi, Rumeli ve Valikonağı caddeleri İstanbul’un en gözde alışveriş noktaları haline gelmiş, bu gelişim daha sonra Mecidiyeköy, Gayrettepe ve Esentepe’yi de içine almıştır. Büyükdere ve Yıldız Posta caddeleri kenarında eskiden ikametgah olarak kullanılan apartman daireleri, giderek iş yerine dönüşmüştür. 1980’lerin ortalarına gelindiğinde yarım milyonu aşan Şişli nüfusu, 1987’de Kağıthane’nin ilçe yapılarak Şişli’den ayrılmasıyla, yarı yarıya düşmüştür.

1990’lar ve 2000’lerde Büyükdere Caddesi üzerine yapılan yüksek katlı, rezidans ve işyeri amaçlı olarak inşaa edilen binalarla, Şişli yeni bir değişim süreci içine girmiştir. Şişli Camii’nden Büyükdere Caddesi’ne doğru eski tramvay ve İETT garajının yerine ve çevresine yapılan büyük bloklarda oteller, işyerleri, kültür ve ticaret merkezleri bulunmaktadır. İlçede yer alan birkaç tiyatro ve sinemanın yanı sıra, Lütfü Kırdar Kongre Salonu, Cemal Reşit Rey Konser Salonu, Açıkhava Tiyatrosu, Şehir Tiyatroları Harbiye Sahnesi, Askeri Müze, İstanbul Teknik, Marmara Yıldız Teknik Üniversitelerinin bazı birimleri de Şişli İlçesi sınırları içindedir.

Şehrin üç büyük stadyumundan biri olan TTNET Arena Aslantepe Stadyumu(http://www.degisti.com/index.php/archives/8173) da ilçe sınırları içinde yer almaktadır.