Saffet Paşa Yalısı

Saffet Paşa Yalısı, Kanlıca’da, Barış Manço Caddesi üzerinde, Kanlıca iskelesinin batısında yer alır. Yalı, Ethem Efendi isimli bir şahıs tarafından XVIII.yüzyıl ortasında; Kadri Cenani’ye göre 1760 yılında yaptırılmıştır. Mimarının ismi bilinmese de ortaya koyduğu gelenekler, onun Venedik’de eğitim görmüş, İtalyan ustalarla çalışmış bir Türk olduğuna işaret etmektedir.

230 yıllık geçmişiyle Boğaziçi’nin en eski yalılarından biri olan yapı, altı kez Hariciye Nazırlığı, kısa bir süre de Sadrazamlık yapmış olan Mehmet Esat Saffet(Safvet) Paşa’nın mülkiyetine Sultan II. Abdülhamit döneminde(1876–1909) geçmiştir. Saffet Paşa harap haldeki yalıyı 1865 yılında aslına sadık kalarak tamir ettirmiş, bu tarihten sonra da yalı onun adıyla anılmaya başlamıştır.

Paşa, Osmanlı İmparatorluğu çöküş döneminde bu yalıda yaşamıştır. Osmanlıya ağır yaptırımlar getiren Ayastefanos Antlaşması (1878) sonrasında, bu yalıda tarihi bir toplantı yapılmış; Saffet Paşa, Kont Şuvalov, İgnatiyef Salisbury’nin de bulunduğu bir heyeti burada ağırlamıştır. Ayrıca Prusya Prensi Waldemar, Gloucester Düşesi, Somerset Maugham ve Agatha Christie gibi birçok ünlü kişi yalıya misafir olmuştur. Saffet Paşa yaşadığı büyük üzüntüler sonunda bu yalıda ölmüş ve II.Mahmut Türbesi haziresine gömülmüştür.(http://www.degisti.com/index.php/archives/6164 )Paşa’nın ölümünden sonra ailesine intikal eden yalının, son sahiplerinden birisi de Kadri Cenani’dir.

Aynı çatı altında harem ve selamlıktan oluşan Saffet Paşa Yalısı’nın ayrıca hamamı, ve kayıkhanesi de vardı. Kayıkhanesi 1915 yılında yıktırılmış, malzemesiyle küçük bir kayıkhane yaptırılmıştır. Yalının harem bölümü 1920 yılında yıktırılmış; haremin arsası ile selamlık bahçesinin bir kısmı birbirinden ayrılmış; Saffet Paşa’nın ikinci oğlu olan Faiz Bey’in, torunu Sedat Simavi’ye satılmıştır. Sedat Simavi 1939–1941 yıllarında buraya betebeli,kargir, yüzme havuzlu yeni bir yalı yaptırmıştır. Selamlık bölümü ise 1976 yılında yanmış, arta kalan duvar kalıntıları da yıktırılarak yerine betonarme bir yalı yapılmıştır.

Saffet Paşa Yalısı bir süre sonra Sabancı ailesiyle birlikte Akbank’ı kuran Ahmet Sapmaz’ın mülkiyetine geçmiş, Sapmaz maddi sıkıntıları dolayısıyla yalıyı elinden çıkarmak zorunda kalmıştır. Yapının sonraki sahiplerinden biri de Sabah Gazetesi ve atv’nin kurucusu Dinç Bilgin olmuştur. Yalı, 2001’de Dinç Bilgin’in diğer malları gibi TMSF’ye devredilmiştir. 2002’de restorasyon aşamasındayken TMSF tarafından 5 milyon dolara satılan Saffet Paşa Yalısı’nın, son sahibi ünlü iş adamı Erol Toksöz olmuştur. 2 Ağustos 2007 de başlayan ve 30 Eylül 2007’de biten çalışmalarda, yalının taş duvarları güçlendirilmiş ve bahçe düzenlemesi yapılmıştır. Toksöz, Ocak 2012’de, Kanlıca’daki bu yalısında aniden rahatsızlanmış ve hayatını kaybetmiştir.

Saffet Paşa Yalısı’nda geleneksel Türk yapı tarzı ile barok üslup bir arada kullanılmıştır. Yalının harem ve selamlık bölümleri orta sofalı plan tipinin simetrik olarak uygulanmasından meydana gelmiştir. Kanlıca İskelesi’ne doğru harem kısmı, Anadoluhisarı’na doğru ise selamlık bölümü yer alır. İki katlı ahşap/bağdadi sahilhanenin, her iki katta; 13 oda, 2 sofa, 2 merdiven boşluğu, servis odaları ve helalar bulunmaktadır. Arka cephesinden ön cephesine kadar uzanan dikdörtgen sofaları ve bu sofalara açılan dikdörtgen planlı farklı boyutlarda odaları vardır. Bu odalardan bazıları ahşap direk ve konsollarla dışarıya doğru genişletilmiştir. Yalının deniz cephesinde; kiremitli çatı ve saçağı, üç bölmeli sürme pencere şeritleri, yalı baskısı ahşap kaplaması,cumbalar ve konsolları ve pencere parmaklıkları ile kasik düzen görülür.

Selamlığın girişi, güney cephesinde, güzel çini panoların yerleştirildiği bir eyvan içine alınmıştır. Buradaki zemin yükseltilmiş, mermerle kaplanmış, eyvanın önüne de Rodos işi çakıllarla bir bezeme yapılmıştır.

Klasik yalı tasarımından uzaklaşma, yapıda daha çok iç mimaride görülmektedir.Odalarda geleneksel yerli dolaplar, nişler ve duvar panoları yanında, yabancı motifler, profiller, göbekler, bitkisel motifli bezemeler, Fransız stili mobilyalar da yer alır. Odaların ahşap oymalı tavanlarındaki bezemelerin, Hasköy sandalcıları tarafından yapıldığını yalının son sahibi Kadri Cenani söylemiştir.

Eski mimari üslubuna uygun şekilde yeniden yapılmış olan Saffet Paşa Yalısı’nın, bugün adının dışında tarihi hiçbir değeri yoktur.