Süreyya Sineması ya da bugünkü adıyla Süreyya Paşa Konser ve Opera Binası, Kadıköy’de(http://www.degisti.com/index.php/archives/524), Bahariye Caddesi(http://www.degisti.com/index.php/archives/10781) üzerinde yer alır. Eski milletvekili Süreyya İlmen tarafından, Kadıköylüler`in kültürel ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla 1922-1926 yılları arasında yaptırılmıştır. 6 Mart 1927’de açılan bina, giriş kısmı Paris Champs Elysée’den, iç kısmı ise klasik Alman tiyatrolarından etkilenerek inşaa edilmiştir.

Süreyya Paşa opera temsillerine uygun bir bina yapmayı amaçlasa da, sahne bölümü yapılamadığı, gerekli teknik donanım, kulis, sanatçı odaları ve benzer mekanlar tamamlanamadığı için Süreyya’da hiç opera oynanmamış ve bina, kültür sanat hayatımıza “sinema” olarak yerleşmiştir.

1930’da sesli filmler göstermek için teknik aygıtları değiştirilmiş ve o yılların en modern salonları arasında yer almıştır; Süreyya. Broadway Melodisi ile ilk sesli filmini gösteren sinemanın, 1 Temmuz 1936’da da yazlık bölümü açılmıştır. Bu mekan aynı zamanda düğün, nişan ve toplantılar için de kullanılmıştır. Sinemanın ilk müdürü Hikmet Nazım, ölüm tarihi 1932’ye kadar bu görevini sürdürmüştür.

Süreyya İlmen 1950’de sinemanın gelirini, ölümünden sonra verilmek koşuluyla Darüşşafaka Cemiyetine bırakmıştır. İlmen’in ölümüne kadar Cemil Filmer tarafından işletilen sinema, daha sonra İlmer’in kızına, ondan da torununa geçmiştir.

Süreyya Sineması özellikle fuayesi ve salon kısmıyla Kadıköy’deki diğer sinemalardan farklıdır. Salonun girişinde primadonna Suzan Lütfullah’ın (Gülriz Sururi’nin annesi) büstleri bulunmaktadır. İç mekanın tavanları ve kornişleri, ressam Naci Kalmukoğlu (Ivanoviç Kalmukov) tarafından yapılan, batı üslubunda freskolarla bezenmiştir. Salonun her iki katında da localar bulunur.

Balo salonu da bulunan yapının, bu kısmı günümüzde bir mağazanın deposu olarak, yazlık sinema kısmı ise otopark olarak kullanılmaktadır.

Binanın Bahariye Caddesi’nden basamaklarla çıkılan girişinin üstü, çelik konstrüksiyon ve camla örtülmüştür. Cephede pencereleri ayıran korint başlıklı dikdörtgen kesitli pilastrlar arasında, heykeller ve masklar vardır. Çatı parapetinin ortasındaki yarım daire formlu alınlığın her iki yanında da kadın heykelleri görülür. Bu heykeller sanatçı İhsan Özsoy tarafından yapılmıştır. Kalfaoğlu Sokağı’na bakan cephede ise bir dizi yuvarlak kemerli arkadın çevrelediği balkon yer almaktadır. İç mekanda fuayeden salona geçilen kapının iki yanında, üst kattaki balkon ve localara çıkan merdivenler bulunur. Heykellerle süslü salonun tavanının tam ortasında bir daire içinde “Tiyatro mektebi ebedidir, musiki ruhun gıdasıdır” dört köşesinde ise ”Geliniz, görünüz, anlayınız, ibret alınız” yazıları bulunmaktadır.

Süreyya Sineması 1994 yılında yenilenmek için üç hafta kapatılmış,sinemaya İspanya’dan getirilen koltuklar, üç boyutlu gösterime uygun gümüşlü perde ve ses düzeni yerleştirilmiştir. 2003 yılının yaz aylarında da ses düzeni ve teknik ekipmanları son teknolojiye göre yenilenmış ve bina dış cephesi de Darüşşafaka tarafından aslına uygun olarak onarılmıştır.

Bütün bu yenilikler yeterli sayıda sinemaseveri salona çekemeyince, tarihi Süreyya Sineması’nın kapatılıp kültür merkezine dönüştürülmesi gündeme gelmiştir. 2006 yılı başında Kadıköy Belediyesi tarafından Darüşşafaka Cemiyeti`nden 49 yıllığına kiralanan bina, eski kimliğine kavuşturulması amacıyla 2005 Ağustos’unda restorasyona alınmıştır. Opera temsili için gerekli teknik donanım ve mekanlar, binanın genel görünüşüne dokunulmadan, estetik görünümü, tarihsel durumu hiç değiştirilmeden ilave edilmiş; en ince ayrıntısına kadar her şey orijinal haline getirilmiştir. İki yılda, yaklaşık 12 milyon YTL harcanarak gerçekleşen yenileme çalışmaları sonunda Süreyya Opera Binası, 27 Ekim 2007’de, sanatseverlere “Yunus Emre Oratoryosu” ile tekrar merhaba demiştir.

Bugün Süreyya Paşa Konser ve Opera Binası, üstün nitelikli evrensel müzik, senfonik eser ve opera repertuarının seçkin örneklerinin temsil ve icrasına imkan veren, Kadıköy’deki sanat etkinliklerinin önemli adreslerinden biridir.

Kaynakça:

Salman Yıldız, Evren Burçak, “Süreyya Sineması”,Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul1994, s.115

Sureyyaoperasi.org

Hurriyet.com.tr