Kartal

tartal, Anadolu yakasında, Marmara Denizi kıyısında, Kocaeli Yarımadası’nın güneybatısında yer alır. İstanbul’un 32 ilçesinden biri olan Kartal ilçesi, batıda Maltepe, kuzeyde Sancaktepe, kuzeydoğuda Sultanbeyli ve doğuda Pendik ilçeleriyle çevrilidir. Aydos ormanı da dahil olmak üzere Kartal merkezi 391,73 km² dir. İstanbul’ un en yüksek tepesi olan 573 m. yüksekliğindeki Aydos Dağı kısmen ilçe sınırları içinde bulunmaktadır. Daha kuzeyde, mücavir alanları(imar mevzuatı bakımından belediyelerin kontrol ve mesuliyeti altına verilmiş olan alan) Ümraniye ve Şile ile buluşmaktadır.

Kartal ve çevresine ne zaman yerleşildiğine dair yeterli bilgi mevcut değildir. Kartal ilçesinin tarihi gelişimini, 6.yüzyılın başlarından itibaren incelemek mümkündür. İlçenin Samanzıra ve Yakacık gibi yerleşim birimlerinde yapılan kazılarda çıkan tarihi eserlerin, Bizans devrine ait oldukları anlaşılmıştır. Şehir merkezi, tarihin eski dönemlerinden beri küçük bir balıkçı köyüdür. İlk defa sahilde balık avlamak için gelip buraya yerleşen “Kartelli” isminde bir balıkçıdan dolayı buraya Kartal denildiği kabul edilmektedir. Diğer yandan, Bizans zamanında küçük bir limanı olan bu beldeye “Kartalimeni” denildiği de bilinmektedir.

1080-1083 yıllarında bütün Anadolu’yu alan Selçuklu Sultanı Süleyman Şah tarafından Pendik, Kartal ve Maltepe’nin fethedilmesinden sonra bu hükümdarla Bizans imparatoru Alexios Kommenos arasında Dragos Çayı hudut olarak belirlenerek, 1084 yılında bir antlaşma yapılmış ve Süleyman Şah bu hududun dışına çıkmamayı taahhüt etmiştir. Bu çay bugünkü Maltepe’nin batısında, Maltepe ile Kartal arasında sınırı teşkil eden ve Dragos tepesinin yanından geçerek denize dökülen küçük bir sudur. İşte Anadolu’da Türklerle Bizanslıların ilk sınırı bu anlaşma ile tespit edilmiştir. Kartal, 1400 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katılmıştır. Osmanlılar döneminde Kartal, tıpkı Bizanslılar döneminde olduğu gibi balıkçılık ve bahçecilik yapılan küçük bir yerleşme olma özelliğini korumuştur. Bağlar, bahçeler ve bostanlarla kaplı olan Kartal, uzun yıllar İstanbul’un sebze ve meyvesinin bir bölümünü karşılamıştır.

1873 yılında Haydarpaşa-Pendik banliyö hattının açılmasının Kartal’ın gelişmesinde önemli bir etkisi olmuştur. 1923 Lozan Antlaşması hükümleri gereğince yapılan mübadelede Kartallı Rumlar Yunanistan’a, Kavala’da yaşayan Türkler’in bir bölümü ise Kartal’a göç etmiş, göçmenlerin tütün yetiştiriciliği ile uğraşması sonunda, Kartal’daki bağlar, bahçeler büyük ölçüde bozulmuştur.1923-1926 arasında Üsküdar’ın ilçesi olan Kartal, o zaman Üsküdar’a bağlı olan Kadıköy’ün Bostancı, İçerenköy, Suadiye, İnönü ve Kayışdağı mahhalelerini ve bugünkü Adalar ilçesini kapsıyordu. 1947 öncesinde İstanbul’un sayfiyelerinden biri olan Kartal, 1947 yılında endüstri bölgesi olarak ilan edilmesinin ardından İstanbul’un hızla büyüyen ilçelerinden biri haline gelmiştir. Ulaşım olanaklarının elverişli ve arazi fiyatlarının ucuz olması nedeniyle, Ankara Asfaltı’nın iki yanı kısa bir süre zarfında fabrikalarla dolmuştur.

1951’de Gebze’den Tuzla beldesini alan ilçede, 1973’de, Haydarpaşa-Gebze banliyö tren hattının açılması ile birlikte gelişmeler ivme kazanmış, bu gelişmelere paralel olarak özellikle 1970’den sonra semtin kıyı kesiminden itibaren bir apartmanlaşma süreci başlamıştır. 1980’den sonra daha da kalabalıklaşan Kartal ilçesinin nüfusu 500.000’i aşmış, yalnız Daragos ve Tuzla sayfiye özelliğini koruyabilmiştir. 1987’ye kadar İstanbul’un büyük ilçelerinden olan ve o dönem batıda Kadıköy, kuzeybatıda Üsküdar ve Beykoz, kuzeyde Şile ve doğuda Gebze ilçelerine komşu olan Kartal, 1987’de Pendik, 1992’de Maltepe ve Sultanbeyli ilçelerinin ayrılmasıyla oldukça küçülmüştür. 1998’de Ferhatpaşa mahallesinin Samandıra Beldesi’ne bağlanmasıyla yeniden Kadıköy ilçesine komşu olmuş, bugünkü sınırlarına 2009’da yılında ulaşmıştır.

Kronolojik olarak Kartal ilçesi:

1755′ de Adalara bağlı bir nahiyedir.
1757′ de Üsküdar Kazasına bağlı bir nahiyedir.
1850′ de İzmit Sancağına bağlı bir kazadır.
1861′ de Vilayet Nizamiyesiyle Üsküdar’a bağlı kaza merkezidir.
1866′ da Kartal, Kordon Kazaları adı verilen Kazai erbaadan sayılır.
1869 yılında Dersaadet Belediye İdaresi Nizamnamesi ile İstanbul ve üç belde, on dört daireye ayrılmış, buralarda Belediye teşkilatı kurulmasına karar verilmiştir. Bunların dördünde teşkilat kurulabilmiş ancak personel ve ödenek yokluğundan kapanmışlardır. Bu ön dört daire arasında Kartal yoktur.

1870 yılında çıkarılan bir nizamnameyle Kartal bir Kaymakamlık olarak teşkil edilmiştir.
1871 Vilayet Nizamnamesi gereğince Kartal’ da Belediye kurulmuştur. Kartal’ ın ilk belediye reisi Yasin Ağa’dır.
1912 yılında Dersaadet Belediye Kanunu’ nun icra-i tatbike konulmasıyla Adalar ve Beykoz’ da Devari-i Blediye teşkil olunmuştur. Yine aynı tarihte Kartal Kazasında yapılan belediye seçimiyle Kadri Bey reis olarak seçilmiştir.
1916′ da Kartal kaza merkezine bağlı Yakacık köyünde belediye teşkili uygun görülmüştür.

26.08.1937 tarihinde Kartal Belediye Reisliği makamı, Kartal Kaymakamlığının uhdesine verilmiştir.
16.03.1943 tarihinde Kartal Belediye Reisliğinin Kartal Kaymakamlığı uhdesine verilmesine dair düzenlemeye son verilmiştir. Kartal Belediyesi 1943′den sonra İstanbul Anadolu yakasının en büyük ilçesi olmuştur.

Kartal’da ulaşım denizyolu, demiryolu ve otoyol ile sağlanmaktadır. Yerleşim, Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı’na on beş dakika uzaklıktadır. Kartal’dan Adalar ilçesine vapur, Yalova iline de deniz otobüsü seferleri yapılmaktadır. Boğaziçi Köprüsü ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’ne giden otoban ve E5 karayolu da Kartal’dan geçmektedir. Kadıköy-Kartal arası uzanan Bağdat Caddesi ve Tuzla ile Bostancı arası sahil yolu Kartal’daki diğer karayolu ulaşım seçenekleridir. Ayrıca Kadıköy-Kartal Metro dizgesi açıldığında 21.5 km’yle İstanbul’un en uzun metrosu olacaktır.