Ayasofya Sıbyan Mektebi, Ayasofya’nın (http://www.degisti.com/index.php/archives/5873) güneybatı tarafındaki avlusu içinde yer alır. İnşaa tarihi kesin olarak bilinmeyen yapı, şadırvan, kütüphane, aşhane ve imaretle birlikte Sultan I. Mahmut tarafından 1742 yılına doğru yaptırılmıştır. İstanbul’da klasik devirden sonra yapılan mekteplerin en güzel örneklerinden biridir.

Taş ve tuğla malzemeden yapılmış, iki katlı, küçük, zarif bir yapıdır; Ayasofya Sıbyan Mektebi. Alt zemin katının yarısı, iki kemerle dışarı açılan bir mekan biçimindedir. Bu katın diğer yarısının hizmetli odası olduğu düşünülmektedir. Taş merdivenle ulaşılan yukarı kat kare bir mekan olup, üç cephesine açılmış dikdörgten söveli üçer pencere ile aydınlatılmıştır. Üstü kasnağında pencereleri olan bir kubbe ile örtülüdür. Giriş merdiveninin yanındaki, üzeri ayna tonozla örtülü küçük oda ise ders veren hocaya aittir. Merdivene komşu olan duvarda ocak bulunmaktadır.

Eski bir destanda Ayasofya Şadırvanı (http://www.degisti.com/index.php/archives/5132)’nın güzelliği övülürken, bu mektebin de adı geçmektedir.

“ Bahtı müsait, kevkeb gibi/ Su kandırır çeşme gibi/ Hem yanına kıldı bina/ Sıbyan nazik mektebi/ Misli yok devran içinde / Su çağlar her an içinde/ Talim için dolu sıbyan/ Mekteb-i irfan içinde.”

Yapı bir süre caminin imamı tarafından mesken olarak kullanmıştır. Caminin müzeye çevrilmesinden sonra ise bir dönem büro olarak kullanılmış, sonraları lojman haline getirilerek müze müdürüne tahsis edilmiştir. Binanın lojman olarak kullanılabilmesi için aslı bozulmuş; odalar ve bölmeler oluşturulmuştur.

Son olarak Ayasofya Müzesi’nde yıllarca müdürlük yapan Mustafa Akkaya‘nın ailesiyle birlikte yaşadığı bina, Akkaya’nın Kırklareli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne atanmasıyla boşaltılmıştır. Sonrasında Ayasofya Müzesi Başkanlığı’nın yanında müze müdürlüğü görevini üstlenen Doç. Dr. Haluk Dursun’un girişimleriyle bina içindeki tüm eşyalar çıkarılıp, odalar ve bölmeler kaldırılmış ve yapı tekrar sınıf ortamına kavuşturulmuştur.

Bakım ve düzenleme çalışmaları sonrasında Aralık 2010’da  bina ”Ayasofya Araştırma ve Dökümantasyon Birimi ve Sıbyan Mektepleri Fotoğraf ve Sergi Salonu” na dönüştürülmüştür. Ayasofya Müzesi’nin akademik arşivinin yer alacağı merkezde, güncel toplantı ve konferanslar gerçekleştirilmektedir.

 Kaynakça:

Göleç, Mustafa, Güldal Fatih, İstanbul’un 100 Mektebi ve Medresesi, Kültür A.Ş, İstanbul 2012, s.2,3

Ayasofyamuzesi.gov