Hatice Sultan Yalısı-Yüzme İhtisas Kulübü, Ortaköy’de(http://www.degisti.com/index.php/archives/16181), Muallim Naci Caddesi üzerinde, Büyük Mecidiye Camii(http://www.degisti.com/index.php/archives/3897) ile Defterdar İbrahim Paşa Camii(http://www.degisti.com/index.php/archives/17531) arasında yer alır. Günümüze kadar ulaşabilen tek hanımsultan yalısıdır. Sultan II.Abdülhamit Han tarafından, V. Murat’ın 31 yaşında gelin olan en büyük kızı Hatice Sultan’a düğün hediyesi olarak verilmiştir.

Evvelce Ali Saip Paşa’ya ait olan Hatice Sultan Yalısı ve günümüze ulaşamayan arkasındaki iki köşk, paşanın ölümünden sonra II.Abdülhamit tarafından satın alınmıştır. Sultan II.Abdülhamit yalıyı erkek kardeşine tahsis etmiş ve V.Murat’ın en büyük kızı Hatice Sultan’ın düğünü burada yapılmıştır.

1924’de hanedanın yurtdışına çıkarılmasından sonra bir müddet yetimhane olarak kullanılan yalı, daha sonra Ortaköy İlkokulu olarak hizmet vermiştir. 1958 yılında cadde genişletilirken, deniz tarafındaki yalıyı arkadaki müştemilata bağlayarak bahçeyi ikiye bölen ve ortasında fener kulesi olan koridorun ön kısımı ile müştemilat yıktırılmıştır. Yine cadde üzerinde yer alan kömürlük, samanlık, ahır ve seyis odaları artık mevcut değildir.1972 yılında Yüzme İhtisas Kulübü tarafından alınan yalının cadde tarafına bir yüzme havuzu yaptırılmıştır.

Boğaz Köprüsü’nün(http://www.degisti.com/index.php/archives/4219)ayakları çakılırken temelleri büyük zarar gören sahilhane denize doğru kaymaya başlamış, 1983-84 yıllarında yapılan geniş çaplı onarımda dört köşesine beton istinatlar yapılarak yıkılmaktan kurtarılmıştır.

Neo-klasik üslubunda inşaa edilen ve XIX. yy’ a ait olan yalı, ayrık nizamda, bodrum+zemin kat+1 normal kat+çatı katlı, kırma çatılı, dar saçaklı, ahşap karkas bir yapıdır. Biri cadde tarafında, biri deniz tarafında, ikisi ise bahçede olmak üzere toplam dört kapısı vardır. Dış cephede iyonik ve eklektik ahşap, kabartma yarım sütunlar ile pencere alt ve üstlerinde pano ahşap süslemeler görülmektedir. Yalı, sütunları ve ahşap panolarıyla Sait Halim Paşa Yalısı’yla(http://www.degisti.com/index.php/archives/5947) tavan nakışlarıyla da Gaziosmanpaşa Yalısı ile  benzerlik göstermektedir.

Behçet Ünsal yalının mimari biçimini şöyle anlatmaktadır:  ”Hatice Sultan Yalısı, cephelerinde ve dekorasyonunda Avrupai, ama plan düzeninde Türk tarzı ile karma stilde bir yapıdır. Adeta şeffaf cepheleri ve deniz kenarında yalısı cadde üstü müştemilat binaları ve yol arkasından sırtlara kadar yükselen bahçe ve korusuyla oluşan konum planlaması da Boğaz yapı geleneğinin son bir uygulamasıdır. Bu manzumesi , 1950’li yıllardan itibaren büyük değişikliğe ve kayıplara uğradı. Şimdi yalnız sahilhanesi ayakta durmaktadır. XIX. yüzyıl son çeyreğinin Türk yaşam koşullarıyla birlikte planın esas çizgisinde, koridor-geçit-ışıklık gibi mimari elemanlar ile bir aykırılık göstermiştir. Bu mekanlar planın orta yerinde simetrik bir aks çizerekyalıyı harem ve selamlık dairelerine ayırmaktadır. Dış mimaride yabancı etkili cephe öğeleri taş mimari biçimlerinin ahşap binaya aktarılmış bir uygulaması gibi durmaktadır. Önceleri bahçe (İngiliz) sistemi ağaç grupları ile ve yalısı ise çok pencereli yapısı ile Boğaz doğal havasının serinliğine katılmaktadır.”

Hatice Sultan Yalısı, THY Do&Co tarafından otel olarak işletilmek amacıyla 25 yıllığına kiralanmış olsa da, çıkan problemler yüzünden restorasyonuna hala başlanamamıştır.

Kaynakça:

O.Erdenen, Boğaziçi Sahilhaneleri II Avrupa Yakası, Kültür A.Ş., İstanbul 2006, s.405-409

Ş.Sami Mahmut, İstanbul’un 100 Yalısı, Kültür A.Ş. İstanbul 2011, s.4

istanbulkulturenvanteri.gov

v3.arkitera.com