Ağa Hamamı, Samatya’da (http://www.degisti.com/index.php/archives/2722), Orgeneral Nazif Gürman Caddesi ile Müşir Süleyman Paşa Sokağı arasında yer alır. KapıAğası Yakup Ağa tarafından, yaklaşık olarak 1545 yılında Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Glück yaptıranın adı hakkında bazı şüpheler ileri sürse de, hamam Adsız Risale’de, Tuhfetü’l Mimarin’de ve Tezkiretü’l Ebniye’de “Sulumanastır’da Kapuağası Yakub Ağa Hamamı” adıyla kayıtlıdır. Hamamın geliri, Yakup Ağa’nın Kadıköy’deki(http://www.degisti.com/index.php/archives/524) deniz fenerine ve Eyüp’deki(http://www.degisti.com/index.php/archives/16975) mektebine vakfedilmiştir.

1834’de İstanbul’a gelen Ressam Thomas Allom’un(1804-1872), R. Walsh’ın kitabı için çizdiği gravürde, Samatya Hamamı başlıklı metnin yanında bu hamamın soyunma yerini tasvir ettiği kabul edilse de, detaylarda bazı tutarsızlıklar göze çarpmaktadır.

Erkekler kısmının yanındaki arsada, evvelce, fıskiyeli havuzlu bir bahçesi olduğu söylenen Ağa Hamamı, klasik bir çifte hamamdır. Yan yana bitişik olan kadınlar ve erkekler kısmı, eşit ölçülerde ve tamamen birbirinin benzeridir. Tek ve müşterek bir külhan her iki bölüme de hizmet eder. Ortalarında birer şadırvan olduğu bilinen kare planlı soyunma yerlerine, ters yönlerdeki kapılardan girilmektedir. Erkekler kısmının eski gösterişli durumu, Allom’un gravüründe açıkça görülür. Yine bu gravürde, soyunma bölümündeki, daire halinde sıralanan sütunlara sahip şadırvan da betimlenmiştir.

Hamam, I. Dünya Savaşı yıllarındaki olumsuz havadan etkilenerek bir süre kapatılmıştır, ki Avusturyalı Türk ve İslam sanatı uzmanı H. Glück, 1916-1917 yıllarında İstanbul hamamlarını incelediği sırada, hamamın kapalı ve harap durumda olan erkekler kısmına girememiş,yine kullanılmayan kadınlar kısmını inceleyebilmiş ve yalnızca bu bölümün plan ve kesitini çıkarmıştır. Aynı yıllarda tekrar faaliyete geçen hamam 1940’a kadar hizmet vermiştir. Bu tarihten sonra ise kapanmış; atölye, imalathane ve dükkan olarak kullanılmıştır.

1980’li yıllarda boşaltılıp kaderine terk edilen hamamın 1990’da alınan kararla, cadde ile arasına 4-5 katlı yeni bir yapının inşasına izin verilmiştir. Daha sonra caddeye bakan bölümdeki kömür deposu olarak kullanılan ilave yapılar yıktırılmış, hamam aslına uygun restore edilmeye çalışılmış ve bu proje 2008’de tamamlanmıştır. Yapı, tarihi dokusu bozulmamış, turistik açıdan önemli bir merkezde bulunması nedeniyle çarşı-lokanta olarak yeniden işlevlendirilmiştir.1910’da yıkılan cephesi yerine, yapının taş dokusuna zıt bir taş malzemeyle ve farklı bir mimari tarzla cephesi ve çatı feneri yeniden tasarlanmıştır. Soyunmalık bölümlerine betonarme ara katlar eklenmiş, yol kotundan yararlanılarak soyunmalıkların altına birer bodrum kat ilave edilmiş, külhan duvarının önüne ise sıra dükkanlar yapılmıştır. Günümüzde, soyunmalık bölümünün altındaki bodrum kat, birleştirilmiş halde büyük bir market olarak kullanılmaktadır.

Kaynakça:

Kuruçay Akif, İstanbul’un 100 Hamamı, İstanbul 2012, s.39,40

tas-istanbul.com

agahamami.com