Kapalıçarşı

64 cadde ve sokağı , 2 bedesteni , 16 hanı , 2195 atölyesi, 18 çeşmesi, 2 bedesteni, 12 mesciti, 12 deposu, 1 okulu, 1 hamamı, yaklaşık 3600 dükkanı ve 22 kapısı ile dünyanın en eski ve en büyük alışveriş merkezi olan Kapalıçarşı, Nuruosmaniye, Mercan ve Beyazıt arasında yer alır. Çarşı, İmparatorluk Devri’nde, ülkedeki diğer kapalı çarşılardan ayrılması için “Çarşu-ı Kebir” , yani “Büyük Çarşı” olarak anılırdı.

Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılan Kapalıçarşı’nın temeli 1461 yılında atılmıştır. 1461 Kapalıçarşı’nın kuruluş yılı olarak kabul görse de asıl büyük çarşı Kanuni Sultan Süleyman tarafından ahşap olarak inşaa ettirilmiştir. Bu ahşap çarşı 1546 senesinde, 1651 Sultan IV. Murat zamanında ve 1710’da II. Mustafa döneminde, üç yangın yaşamış ve tekrardan kargir olarak yaptırılmıştır.

Labirentsi bir yapıya sahip olan çarşı, kurşun kaplı, sayısız kubbeyle örtülüdür. Kapalıçarşı’nın çekirdeğini oluşturan iki bedestenden İç Bedesten yani Cevahir Bedesteni büyük olasılıkla Bizans’tan kalma bir yapı olup, 48 m x 36 m ölçülerindedir. Yeni Bedesten ise 1461 yılında yaptırılmaya başlanan Kapalıçarşı’nın ikinci önemli yapısıdır. Burada bir yolu pamuk, bir yolu ipekten dokunan ve Sandal adı verilen kumaş satıldığı için bedesten, Sandal Bedesteni olarak da isimlendirilmiştir. 15 yy.dan kalan kalın duvarlı, bir seri kubbe ile örtülü bu eski iki yapı, sonraki yüzyıllarda yapılan eklemelerle 45000 m² kapalı alana sahip bir alışveriş merkezi haline gelmiştir.

Evliya Çelebi burayı muazzam güçlü bir kale gibi tanımlamıştır. Geçmişte burası her sokağında belirli mesleklerin yer aldığı ve bunların da, el işi imalatının sıkı denetim altında bulundurulduğu, ticari ahlak ve törelere çok saygı gösterilen bir çarşı idi. Her türlü değerli kumaş, mücevherat, silah, antika eşyalar, konusunda nesillerce uzmanlaşmış aileler tarafından, tam bir güven içinde satışa sunulurdu. Çarşının cadde ve sokakları o zaman aynı işi yapan insanların toplandığı yerler olduğu için Kalpakçılar, Kuyumcular, Aynacılar, Fesçiler, Yağlıkçılar gibi iş kollarına göre isim almıştır. Bugün bu meslek grupları sadece sokak isimlerinde kalmıştır.

19. yüzyılın başında Galata’ya(http://www.degisti.com/index.php/archives/19135) bankalar ve bankerler yerleşmeye başlayınca, imparatorluk ekonomisinin kalbi de orada atmaya başlamış, böylece Kapalıçarşı’nın ekonomideki önemi azalmıştır. Meşrutiyet Dönemi’ne kadar lonca sisteminin işlerliğini koruduğu Kapalıçarşı’da, her türlü meslek usta-çırak ilişkisi ile öğrenilir ve yürütülürdü. Meşrutiyet’ten sonra , değişen koşullar nedeniyle lonca sistemi bozulmuş; ticaret zamanın koşullarına göre yapılanmaya başlanmıştır.

Bedesten ve Çarşı, muhtelif zamanlarda yangınlara ve depremlere maruz kalmış, 1894 depreminden sonra yapılan tadilatlarla bugünkü halini almıştır. Günümüzde dükkan ve han sayısının o zamandan daha az oluşunun sebebi; daha önce Çarşı içinde bulunan Sarnıçlı Han, Paçavracı Han, Alipaşa Cami Han, Yolgeçen Han, Tığcılar Sokak, Örücüler Sokak ve Çadırcılar Caddesi gibi bazı han ve sokakların 1894 depreminden sonra başlayan ve 1898 yılında biten tadilat esnasında Kapalıçarşı’nın dışında bırakılmış olmasıdır.

Çarşı günün her saatinde hareketli ve kalabalıktır. Kapalıçarşı’da satılan el halıları ve mücevherat, geleneksel Türk sanatının en güzel örnekleridir. Bunlar kalite ve orijin belgeleri ile satılır ve dünyanın her tarafına garantili gönderme yapılır. Halı ve mücevheratın yanında meşhur Türk işi gümüşten yapılmış eserler, bakır, bronz hediyelik ve dekoratif eşyalar, seramik, oniks ve deriden mamul, üstün kaliteli, Türkiye hatıraları zengin bir koleksiyon oluştururlar. Kapalıçarşı’nın belli başlı kapıları; Beyazıt, Fesçiler, Sahaflar, Kürkçüler, Nuriosmaniye, Mahmutpaşa, Mercan, Tacirciler ve Örücüler Kapısı’dır. Çarşı kapıları geceleri açılmamasına rağmen, 1546 yılındaki büyük yangında ve Abdülmecit’in Mısır Seferi dönüşü yapılan kutlamalarda olmak üzere iki kez açılmıştır.

Yaklaşık 20000 kişinin çalıştığı Kapalıçarşı, çağa ayak uydurmaya kararlı esnafı ve yönetimi, Sağlık Ünitesi, Postanesi, banka şubeleri, özel itfaiye teşkilatı, polis karakolu, kanunla kurulmuş Özel Güvenlik Teşkilatı, kafe ve restoranlarıyla, içinde sakladığı tarih ve kültür hazineleri ile bugün de İstanbul’un önemli simgelerinden biridir. Mevsimine göre, günde 300 ile 500 bin arasında ziyaretçiyi ağırlamaktadır.