Üsküdar Meydan Çeşmesi – III.Ahmet Çeşmesi
Üsküdar Meydan Çeşmesi ya da Üsküdar III.Ahmet Çeşmesi, Üsküdar’da(http://www.degisti.com/index.php/archives/1085) İskele Meydanı’nın tam karşısında, Hakimiyeti Milliye ve Paşalimanı caddelerinin kesiştiği kavşakta yer alır. III. Ahmet’in emriyle 1728-1729 yılları arasında, annesi Rabia Emetullah Gülnuş Sultan’ın (ö. 1715) hayratı olarak, Sadrazam Damat İbrahim Paşa tarafından yaptırılmıştır.
Çeşme, Boğaz’dan(http://www.degisti.com/index.php/archives/511) gelip geçen yolcuların ihtiyaçlarını görmesi amacıyla deniz kenarına inşaa edilmiş olsa da, meydan düzenleme çalışmaları sırasında bugünkü yerine taşınmıştır.
Lale Devri’nin anıtsal meydan çeşmelerinden biri olan Üsküdar III.Ahmet Çeşmesi, büyük bir karenin köşelerinin kesilmesiyle oluşturulan poligonla elde edilmiştir. Som mermerden yapılmış çeşmenin esas yüzü, denize bakan doğu cephesidir. Çeşmenin her bir yüzünde ortada Bursa kemerli bir çeşme nişi bulunmaktadır. Yalnız deniz tarafı cephesinde bunun iki yanında mihrap biçiminde birer niş daha vardır. Nişler geniş bir silme dikdörtgen çerçeve içine alınmıştır. Çeşme aynasında, kemer içini ayıran ince bir mukarnas şeridin altında ve üstünde taş oyma süslemeler ve rozetler yer alır. Nişlerin kemer aynalarında iri dişli mukarnas şerit tekrarlanmıştır. İki yanı burma sütuncelerle vurgulanmış dar kenarlarda, küçük çeşmeler vardır. Dar kenarlarda saçak altında, sarkıt niteliğinde süslemeli konsollar yer alır. Alt yapı, dişli frizli ve akant sıralı saçak kornişi ile sonlanmaktadır. Üstte süslemeli bir kaide ve geniş saçaklı, dört meyilli ahşap çatı yükselir.
Çeşmenin doğu yüzünde, III.Ahmet ile Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın birlikte hazırladıkları, Sultan III.Ahmet tarafından yazılmış bir kitabe yer alır. Çeşmede bunun dışında görülen beyitler, dönemin ünlü şairlerinden Nedim, Şakir ve Rahmi tarafından kaleme alınmıştır. Yapının bezemelerinde görülen, S ve C kıvrımlı ve bitkisel motifli süsmeler, krizantemler, içlerinde lale ve gül bulunan vazolar, köşelerdeki burma sütunlar, rozetler tümüyle Lale Devrini yansıtmaktadırlar.
XIX. yüzyıla ait gravürlerde, Üsküdar III.Ahmet Çeşmesi çatısının ortasının bir fener gibi yüksek olduğu görülür. Sonraları bu iki kademeli çatı bozularak, şimdi görülen çatı yapılmıştır. Saçak kenarları da, önceleri işlemeli iken daha sonra düz bırakılmıştır. Çeşme 1932′de bir tamir görmüş, 1943-1945’te meydanın düzenlenmesi sırasında çukurda kaldığından, 1955’te Sular İdaresi tarafından bütün dış kaplamalar sökülmüş ve iç kagir duvarları 150 cm. yükseltildikten sonra, cephe unsurları yeniden yapıştırılmıştır. Ahşap çatı da hiç değiştirilmeden olduğu gibi yukarı kaldırılmıştır. 1987 yılındaki restorasyonda çeşmenin cephelerinde temizlik yapılarak, saçak altlarına yeni nakışlar işlenmiştir. Yapı son olarak 1999-2000 yıllarında bir restorasyon geçirmiştir.
Üsküdar III. Ahmet Çeşmesi, Sultanahmet’deki III.Ahmet Çeşmesi(http://www.degisti.com/index.php/archives/7108) kadar olmasa da, devrinin en zarif eserlerinden biridir.
Leave a Reply