Kasımpaşa

Kasımpaşa, Beyoğlu ilçesine bağlı, Galata ve Hasköy arasındaki kıyıda, Unkapanı Atatürk Köprüsü’nün ( http://www.degisti.com/index.php/archives/7075 ) kuzeyinden ve Haliç Tersanesi havuzlarından başlayarak Hasköy’e kadar uzanan; kuzeydoğuda karaya doğru Dolapdere sırtlarına tırmanan; güneydoğuda Azapkapı, doğuda Şişhane, Tepebaşı, Ömer Hayyam, kuzeyde Hacıhüsrev, kuzeybatıda Piyalepaşa, Okmeydanı, Aynalıkavak semt ve mahalleleriyle çevrili tarihi bir semttir.

Kasımpaşa ve civarı, Bizans döneminde Pegai (kaynaklar) olarak bilinirken, daha sonraları bölge, Pegai Psihra Hidata (soğuk sular) olarak adlandırılmıştır. Pegai’de, I. Basileos’un, sahildeki yüksek bir tepede bir yazlık saray, saraya ek olarak da dört şapel yaptırdığı bilinmektedir. Yapının 921’de bir Bulgar kuşatması sırasında yandığı, bazı kaynaklara göre de, bir süre sonra yeniden onarıldığı belirtilmektedir.

Semtte Bizans döneminde bir yerleşme olmamıştır, burası daha çok bir mesire yeri özelliği göstermektedir. Türkler İstanbul’u fethettiklerinde, bölge Galata surları dışında kalan boş bir arazi parçasıydı. Fatih Sultan Mehmet, gemilerini şimdi ortadan kalkmış bulunan Kasımpaşa deresi vasıtasıyla buradan Haliç’e indirmiştir. Evliya Çelebi’nin aktardığına göre daha sonra da “mezarlıları tamir ettirmiş, birkaç göz tersane, kaptan paşa divanhanesi ve bir de cami yaptırmıştır”. Haliç Tersanesi olarak adlandırılan İstanbul Tersanesi burada kurulmuş ve fetihle birlikte Kasımpaşa’nın haliç kıyıları, tıpkı bugün de olduğu gibi bir denizci yerleşmesi olmuştur. 1516 senesinde Gelibolu Tersanesi de Kasımpaşa’ya taşınmıştır.

Bölgenin Kasımpaşa olarak adlandırılmasına neden olan gelişme, Kanuni SultanSüleyman devrinde cereyan etmiştir. Evliya Çelebi, bu gelişmeyi şöyle anlatır: “Kanuni Sultan Süleyman zamanında İstanbul’un nüfusu kalabalıklaşıp omuz omuza sökmez olunca, vezirlerden Ayabolu fatihi Kasım Paşa’ya, Alaüddevle fatihi Ayas Paşa’ya padişah fermanı çıkararak, Kasımpaşa şehrini imar etmeye memur oldular. Binlerce devlet ileri gelenleri de yardım ederek, Kasımpaşa şehrini hakkıyla mamur eylediler.” Bu imar faaliyetleri sırasında cami ve muhtelif binalar yaptırmış olan vezir Kasım Paşa’nın adı, zamanla bölgenin adı oluvermiştir.

17.yüzyılda Kasımpaşa, İstanbul’un en mamur ve önemli semtlerinden biri olmuştur. Robert Mantran’a göre bu yüzyılda Kasımpaşa’nın en belirgin özelliği, tüccar ve zanaatkar semti olmasıdır. Ayrıca yine Seyahatname’de belirtildiğine göre, Kasımpaşa semtinde oldukça yoğun miktarda tarikat erbabı ve dervişler yaşamaktadır. 18. yüzyılın sonlarında Cezayirli Gazi Hasan Paşa’nın Kaptan-ı Derya olduğu dönemde, birçok cami ve çeşmenin yanı sıra halen mevcut olan ve bugün Deniz Hastanesi olarak kullanılan Mühendishane-i Bahr-i Hümayun, Kalyoncular Kışlası ve diğer tesisler inşaa edilmiştir.

1821 yılı yangını Kasımpaşa’da oldukça etkili olmuştur. Yangından önce yüksek rütbeli denizcilerin, tersane eminlerinin, bir kısım ulemanın köşklerinin, kasır ve konaklarının bulunduğu bu semtte, yangın sonrasında bu sınıflardan izler kalmamış, buna karşın bahriyeye mensup orta sınıf kişiler ve esnaf yoğunlukla görünür olmuştur. 20.yüzyılda ise tersane ve bahriye’ye ait diğer kuruluşların varlığı semte damgasını vurmuş, semtin özellikle Haliç kıyısına yakın kesimleri giderek yoksullaşmış ve Kasımpaşa daha çok bir işçi yerleşimi olmaya başlamıştır. Cumhuriyet devrinin ilk yıllarından itibaren Haliç’in kirlenmesiyle de semt popülaritesini iyice kaybetmiştir.

Günümüz Kasımpaşa’sında, düzensiz, çok yüksek olmayan 3-5 katlı binalar göze çarpmaktadır. Ayrıca çok sayıda küçük atölye, dükkan ve işyeri de, semtte sıklıkla rastlanacak yapılardandır. Kasımpaşa’nın belli başlı caddeleri Evliya Çelebi Caddesi, Bahriye Caddesi, Bülent Demir Caddesi, Kadı Mehmet ve Kulaksız caddeleridir. Semtin merkezindeki Cami-i Kebir (Büyük Cami), caminin önündeki Kaptan Gedik Ahmet Paşa Sebili ve Piyale Paşa mahallesinde bulunan Büyük Piyale Paşa Cami Kasımpaşa’daki tarihi eserlerden bazılarıdır. Semtteki her bir cadde adı ve mevcut her bir eser, bize Kasımpaşa tarihçesi hakkında oldukça önemli bilgiler vermektedir.